Saponinen maken ons lichaam van binnen schoon

Natuurlijke Verbindingen met Voordelen voor de Gezondheid

Zeepkruid

Wat zijn Saponinen? Saponinen zijn een groep van natuurlijke verbindingen die wijdverspreid voorkomen in planten. Ze staan bekend om hun schuimende eigenschappen en hebben diverse biologische functies. In het Nederlands kennen we deze stoffen ook onder de naam zeepstoffen. Saponinen worden vaak gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie als schuim- of emulgeermiddelen. Als emulgator kunnen ze vetten en wateroplposbare stoffen aan elkaar binden. 

Saponinen of zeepstoffen bieden ook tal van voordelen voor de gezondheid. Daarnaast worden saponinen in de industrie gebruikt als emulgator, en om het schuingehalte van bepaalde dranken te bepalen. 

 
Gezondheidsvoordelen van Saponinen

• 1. Ontstekingsremmende eigenschappen: Saponinen kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen in het lichaam.
• 2. Antioxidantwerking: Saponinen fungeren als antioxidanten en beschermen de cellen tegen schade door vrije radicalen.
• 3. Cholesterolregulatie: Sommige studies suggereren dat bepaalde saponinen het cholesterolgehalte in het bloed kunnen verlagen, waardoor ze gunstig kunnen zijn voor de cardiovasculaire gezondheid.
• 4. Antimicrobiële werking: Saponinen hebben antimicrobiële eigenschappen en kunnen helpen bij het bestrijden van bacteriële, virale en schimmelinfecties.
• 5. Ondersteuning van het immuunsysteem: Saponinen kunnen het immuunsysteem of levensenergie stimuleren en de afweerreactie van het lichaam versterken.

Bij welke ziekten helpen saponinen?

Ziekten en aandoeningen: Hoewel meer onderzoek nodig is, zijn er aanwijzingen dat saponinen mogelijk gunstig kunnen zijn bij de preventie en behandeling van bepaalde ziekten, waaronder:

• 1. Kanker: Sommige studies suggereren dat saponinen antikankeractiviteit kunnen hebben en de groei van kankercellen kunnen remmen.
• 2. Diabetes: Saponinen kunnen helpen bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel en kunnen een rol spelen bij de preventie en behandeling van diabetes.
• 3. Hart- en vaatziekten: Door hun cholesterolregulerende eigenschappen kunnen saponinen bijdragen aan het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten.
• 4. Neurologische aandoeningen: Er is enig bewijs dat saponinen neuroprotectieve eigenschappen hebben en mogelijk nuttig kunnen zijn bij de preventie en behandeling van neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer.

Glycyrrhizine, een saponine uit zoethout

Voedselbronnen van Saponinen

Er zijn verschillende voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan saponinen. Hier is een lijst van 32 voedselsoorten die aanzienlijke hoeveelheden saponinen bevatten:

• 1. Quinoa
• 2. Bonen (zoals zwarte bonen, limabonen, kikkererwten, en pintobonen)
• 3. Linzen
• 4. Sojabonen en sojaproducten (zoals tofu en tempeh)
• 5. Havermout
• 6. Cassave
• 7. Asperges
• 8. Spinazie
• 9. Amarant
• 10. Alfalfa
• 11. Paprika
• 12. Tomaten
• 13. Zoethout
• 14. Pinda's
• 15. Maca
• 16. Aardappelen
• 17. Kikkererwtmeel
• 18. Fenegriek
• 19. Brandnetel
• 20. Rozemarijn
• 21. Oregano
• 22. Paardenbloemwortel
• 23. Aziatische ginseng
• 24. Venkel
• 25. Aloë vera
• 26. Gierst
• 27. Zeepkruid
• 28. Zonnebloempitten
• 29. Hop
• 30. Pijnboompitten
• 31. Olijven
• 32. Sarsaparilla-wortel

Eet uitgebalanceerd

In bovenstaand rijtje zitten relatief iets meer medicinale saponinen dan n andere voeding. Maar dat betekent niet dat ze in andere voeding niet aanwezig zijn. 

Saponinen zitten in vrijwel alle groenten, bonen en kruiden. Je hoeft niet per se de producten uit het rijstje te eten voor de saponinenwaarden. 

Hoewel saponinen voordelen voor de gezondheid kunnen bieden, is het belangrijk om een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet te volgen dat rijk is aan verschillende voedingsstoffen. 

Raadpleeg altijd een gezondheidsdeskundige voordat u grote hoeveelheden van een specifiek voedingsmiddel of supplement aan uw dieet toevoegt.

De biochemische kant van saponinen

Saponinen zijn bioactieve stoffen die behoren tot een groep chemische verbindingen die bekend staat als triterpenoïden of sterolen. 

Ze hebben een specifieke chemische structuur bestaande uit een hydrofobe staart en een hydrofiele kop. Deze structuur maakt saponinen uniek en verantwoordelijk voor hun kenmerkende eigenschappen.

Er zijn zoetige saponinen, de glycoside, zure saponinen, en neutrale saponinen. 

Vetbindend en wateroplosbaar

Het hydrofobe gedeelte van de saponinemolecuul bestaat uit een triterpenoïde of een sterol backbone. Dit gedeelte is vetoplosbaar, waardoor saponinen zich goed kunnen binden aan lipiden in celmembranen. 

Het hydrofiele gedeelte van het molecuul bevat meestal suikereenheden, zoals glucose, galactose of xylose. Dit gedeelte van de saponine maakt het molecuul wateroplosbaar.

Omdat saponinen zowel water als vet kunnen oplossen worden ze gebruikt als emulgator. 

Het schuimvermogen

De unieke structuur van saponinen maakt ze in staat om schuim te vormen wanneer ze worden geschud of opgelost in water. 

Dit schuimende vermogen is waar hun naam vandaan komt, aangezien het woord "saponine" is afgeleid van het Latijnse woord "sapo", wat zeep betekent. Zeep zoals shampoo en handzeep bestaat voor een groot deel uit saponinen. 

Dan is de concentratie aan saponinen z hoog dat het giftig is voor mens en dier.

Saponinen zijn vaak bitter

Biologisch gezien hebben saponinen verschillende functies in planten. Ze dienen als een afweermechanisme tegen herbivoren en insecten doordat ze bitter en toxisch kunnen zijn. 

Tegelijkertijd kan hun bitterheid ook als zoetig worden ervaren. Saponinen helpen ook bij het beschermen van planten tegen ziekteverwekkers zoals schimmels en bacteriën. 

Bovendien zijn ze betrokken bij de regulatie van de groei en ontwikkeling van planten, evenals bij de communicatie tussen plantencellen.

Saponinen als alternatief voor pesticide

Omdat saponinen giftige stoffen bevatten voor sommige insecten, kunnen ze in de landbouw worden ingezet. Het voordeel hieraan is dat ze de grond niet met pesticiden vervuilen, maar eerder met voedingsstoffen verrijken. 

De wasnoot is bijvoorbeeld te gebruiken als een natuurlijke pesticide. Wanneer in de landbouw meer natuurlijke saponinen worden gebruikt, is er minder risico op gezondheidsproblemen voor mensen, verstoring van het ecosysteem, en groeiende afhankelijkheid doordat planten immuun worden voor pesticiden.

Fenegriek

Medicinale aspecten van saponinen

Sommige saponinen hebben ook antioxiderende eigenschappen, waardoor ze vrije radicalen kunnen neutraliseren en celbeschadiging kunnen verminderen. 

Daarnaast kunnen saponinen het immuunsysteem moduleren, ontstekingsreacties verminderen en antimicrobiële activiteit vertonen tegen bepaalde pathogenen.

Daarom is het raadzaam om een gebalanceerd dieet te volgen en advies in te winnen van een gezondheidsdeskundige als u specifieke gezondheidsdoelen heeft of vragen hebt over het gebruik van saponinerijk voedsel of supplementen.

Escine, een saponine uit paardenkastanje

10 bekende saponinen

• 1. Glycyrrhizine: Deze saponine komt voor in zoethoutwortel en heeft ontstekingsremmende eigenschappen. Het kan helpen bij de behandeling van maagzweren en het verminderen van ontsteking in de luchtwegen.
• 2. Ginsenosiden: Deze saponinen worden aangetroffen in ginseng en hebben adaptogene eigenschappen. Ze kunnen helpen bij het verlichten van stress, het verbeteren van het energieniveau en het bevorderen van mentale helderheid.
• 3. Quillajasaponine: Afkomstig van de schors van de Quillaja-boom, heeft deze saponine antimicrobiële eigenschappen en kan het helpen bij de bestrijding van bepaalde bacteriële en virale infecties.
• 4. Escine: Deze saponine wordt gevonden in paardenkastanje en heeft ontstekingsremmende en vaatvernauwende eigenschappen. Het kan helpen bij de behandeling van aambeien en veneuze insufficiëntie.
• 5. Diosgenine: Deze saponine komt voor in yam en wordt gebruikt als een voorloper voor de synthese van steroïde hormonen. Het kan helpen bij het reguleren van hormonale onevenwichtigheden en het verlichten van menopauzeklachten.
• 6. Saponarine: Deze saponine wordt aangetroffen in aloë vera en heeft ontstekingsremmende en antimicrobiële eigenschappen. Het kan helpen bij de behandeling van huidirritaties en infecties.
• 7. Ruscogenine: Deze saponine komt voor in muizedoorn en heeft vaatvernauwende eigenschappen. Het kan helpen bij de behandeling van chronische veneuze insufficiëntie en het verminderen van zwelling en pijn in de benen.
• 8. Hederasaponinen: Deze saponinen worden gevonden in klimop en hebben slijmoplossende en ontstekingsremmende eigenschappen. Ze kunnen helpen bij de behandeling van luchtwegaandoeningen zoals bronchitis en astma.
• 9. Polygalasaponinen: Deze saponinen worden aangetroffen in Polygala-wortel en hebben anxiolytische (angstverminderende) eigenschappen. Ze kunnen helpen bij het verminderen van angst en stressgerelateerde aandoeningen.
• 10. Sarsasaponine: Deze saponine komt voor in sarsaparilla-wortel en heeft ontstekingsremmende eigenschappen. Het kan helpen bij de behandeling van huidaandoeningen zoals psoriasis en eczeem.

Disclaimer

Het is belangrijk op te merken dat de effecten van saponinen kunnen variëren en afhankelijk zijn van verschillende factoren, waaronder de concentratie, bron en toedieningsvorm. Raadpleeg altijd een gezondheidsdeskundige voor specifiek advies en behandeling van eventuele aandoeningen.

Bronnen bij artikel over saponinen

Referenties:

• Yao, X. et al. (2009). Saponins in Food, Feedstuffs and Medicinal Plants. Natural Product Communications, 4(10), 1373-1381.
• Li, Y. et al. (2020). Health Benefits of Saponins: A Review of the Recent Literature. Food Chemistry, 315, 126236.
• Verma, S.P. et al. (2017). Saponins as Anticancer Agents: A Review. Natural Product Communications, 12(3), 1934578X1701200324.
• Foto's: Publiek domein via Wikimedia commons
• Informatie is deels afkomstig uit interviews
• Wetenschappelijke informatie komt uit onderstaande downloadbare bronnen:
• 1
• 2
• 3