De geneeskracht van de paardenpisboom

Latijnse naam: Clausena anisata

Foto Vengolis

Deze boom is onderdeel van de familie Rutaceae. In Ghana heet de boom Sesadua. De wortel wordt in de traditionele Ghanese geneeskunde gebruikt bij artritis en hoest. De wortelschors is deel van een behandeling bij reumatoïde artritis. De bladeren en wortel worden bereid tot medicijn bij astma, dysenterie en onderbuikpijnen. Het wordt verder voorgeschreven bij ingewandswormen.

Paardenpisboom is een naam uit het Afrikaans.

Naamgeving paardenpisboom

In het Afrikaans, een zustertaal van het Nederlands wat gesproken wordt in Zuid-Afrika en enkele omringende landen zoals Namibië, Zambia en Zimbabwe, heet de plant perdepis, vandaar de Nederlandse naam Paardenpisboom.

Volgens sommige mensen ruiken de gekneusde bladeren naar paardenpis. Het wordt in het Afrikaans ook wel paardenbos genoemd.

De naam Clausena is gegeven door de Nederlandse botanicus Nicolaas Lourend Burman, die er de Noorse schrijver-vertaler Peder Claussøn Friis mee wilde vereren door de plant naar hem te vernoemen. 

De naam 'anisata' betekent 'zoals anijs' of 'anijsachtig' en deze anijsgeur wordt ook gerelateerd aan de paardenpisboom. Er zitten ook stoffen in als anijscoumarinen, die verantwoordelijk zijn voor een anijsgeur, maar het heeft verder iets met anijszaad of steranijs te maken. 

Geografische verspreiding van de paardenpisboom

Plantaardig antibioticum

Voordat het woord antibioticum bestond, waren er reeds duizenden planten met antibacteriële werking. 

Wetenschappers hebben met de uitvinding van farmaceutische antibiotica de artsen en het publiek tijdelijk weten te overtuigen dat dure, chemisch gecomponeerde stoffen met veel bijwerkingen een stuk beter zijn om bacteriële infecties te bestrijden dan geneesplanten met dezelfde werking.
Een belangrijke verschuiving in dit inzicht heeft in het begin van de 21e eeuw plaatsgevonden bij zowel het publiek als wetenschappers. 

Nu ziet men in dat farmaceutische antibiotica niet het ideale medicijn zijn, omdat bacteriën er resistent tegen worden.
Nog ernstiger is de constatering van biochemici dat deze resistentie betekent dat de bacteriën zich voeden met farmaceutische antibiotica, zodat iedereen die deze industriële antibiotica gebruikt, bijdraagt aan de verspreiding van bacterie-infecties en aan het kweken van een superbacterie die tegen alle farmaceutische antibioticamiddelen resistent is.

Maar niet getreurd, de oplossing ligt voor handen. Er is nog niet één bacterie gevonden die resistent is geworden tegen een plantaardig antibioticum.

Vruchten van de paardenpisboom, foto Vinayaraj

Traditioneel gebruik paardenpisboom

Clausea anisata wordt volgens onderzoek traditioneel aangewend bij schimmelinfecties, bacteriële infecties en virusinfecties. Het hoort daardoor bij de natuurlijke middelen tegen virussen.

De onderzoekers gaan op zoek naar het antwoord op de vraag of de plant daadwerkelijk helpt bij infecties met als oorsprong een bacteriële overgroei, ofwel bacteriële infecties.
De plant heeft nog meer medicinale toepassingen in volksgeneeswijzen, zo beschrijven de wetenschappers. Het wordt door herbalisten ingezet bij

• Diabetes,
  
• Hypertensie,
  
• Malaria,
  
• Ontstekingsziekten,
  
• Hartziekten,
  
• Mentale aandoeningen als depressie,
  
• Constipatie,
  
• Epileptische aanvallen, epilepsie,
  
• Impotentie
  
• Onvruchtbaarheid.

Botanische tuin in Barcelona, Consultaplantas

Paardenpisboom werkt bacteriebestrijdend

Volgens de onderzoekers werkt deze plant goed tegen de ziekteveroorzakende bacteriën Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Enterococcus-soorten, Salmonella typhimurium en Pseudomonas aeruginosa.

Aldus wordt door dit onderzoek een bevestiging gegeven van het volksgeneeskundig gebruik van deze plant tegen bacterie-infecties.

Tekening paardenpisboom

Een wetenschappelijk onderzoek wordt meestal ingeluid met allerlei ethnomedicinale gegevens die de basis vormen voor het initiëren van een wetenschappelijke studie van een bepaald onderdeel van een plant.
Volgens Ghanees onderzoek worden de bladeren traditioneel toegepast bij  malaria, worminfecties, reumatische aandoeningen, wonden en huidinfecties zoals

• Puisten, acne,
  
• Eczeem,
  
• Ringworm en
  
• Spruw.
  

Spruw is een niet erg gevaarlijke vorm van candida-infectie in de mond, die witte vlekjes geeft. Het komt vooral bij baby's voor die uit de fles drinken. Het kan vanzelf overgaan.

Bladeren van de paardenpisboom, foto door Consultaplantas

Paardenpisboom de Wormendoder

De plant heet in Ghana ook wel “Horsewood” of “Maggot Killer”. Deze laatste naam verwijst naar de genezende werking bij worminfecties.

De schors van de stam heeft antibacteriële werking, doodt sommige parasieten en onderdrukt het centrale zenuwstelsel. De wortel en de bast hebben een nivellerende activiteit op de bloedsuikerspiegel.
Men bracht in kaart dat er nog enkele bacteriën worden bestreden door de bladeren van deze plant, naast de bacteriën die het bovengenoemde onderzoek meldt.

De medicinaal werkzame stoffen in Clausea anisata zijn tanninen, alkaloïden, steroïden, saponinen, fenolzuren, flavonoïden, cardiacglycosiden en anthraquinonen.

Paardenpisboombloem, foto door Consultaplantas

Beter dan een synthetisch antibioticum

Alkaloïden en coumarinen in de wortel van Clausea anisata zijn volgens een Ethiopisch wetenschappelijk onderzoek uit 2019 verantwoordelijk voor de antibacteriële werking.

Ciprofloxacine is een industrieel antibioticum en volgens de Ethiopische wetenschappers bevat de stof chalepine uit deze geneesplant meer antibacteriële effectiviteit dan het officiële, industriële medicijn.

Vliegenlarvenddodend middel

Tekening bladgroei paardenpisboom

Sommige vliegensoorten brengen hun larven in vee. Deze aandoening wordt myiasis genoemd. De larven infecteren het dierlijk lichaam zoals melkkoeien en veroorzaken irritatie, verlies van opbrengst, blindheid, verlamming, problemen met de voortplanting en zelfs de dood, zo constateren wetenschappers.

Stoffen in Clausea anisata werken dodelijk voor larven. Ze infecteerden lever met een extract van deze plant.
Uit het onderzoek blijkt niet dat de larven dood gaan als ze geplaatst worden in de lever. De onderzoekers zeggen dat hun onderzoek voortgezet moet worden.

Hun duur van het onderzoek was te kort om definitieve conclusies te trekken omtrent de werking van de plant. 

Het is de bedoeling om een natuurlijk, veilig middel te creëren om vliegen die larven in vee brengen, op afstand te houden van de veestapel.

Bronnen, links, referenties, downloadbare bronnen paardenpisboom

• Kaartje geografische verspreiding: Thomas Dijkman
• Tekeningen komen uit het Publiek domein via Wikimedia Commons
• Kopfoto: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clausena_anisata_3581.jpg
• Foto vruchten in hand: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clausena_anisata_at_Periya_2014_(6).jpg
• Foto boom botanische tuin Barcelona: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clausena_anisata_1c.JPG
• Foto bladeren: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clausena_anisata_2w.jpg
• Foto bloem: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clausena_anisata_3c.JPG
  
• 1
• 2
• 3
• 4
• 5