Afrikaans sandelhout, belangrijke bron van medicijnen

Botanische Latijnse naam: Baphia nitida

Deze boom behoort tot de Fabaceae, de vlinderbloemenfamilie. Baphia nitida wordt zowel een struik als een boom genoemd, afhankelijk van hoe groot hij is. De Nederlandse naam is Afrikaans sandelhout. In Ghana heet boom met diverse technische en medicinale aanwendingen Odwen.

In vele Afrikaanse landen wordt de boom camwood genoemd door de bevolking.

Distributie Afrikaans sandelhout

Bladeren sandelhout als folklore medicijn

De bladeren worden in de traditionele Ghanese geneeswijze gebruikt als middel tegen koorts, hoge bloeddruk, flatulentie, ontstoken dikke darm en jicht.

Daarnaast wordt het ingezet als purgeermiddel. De bladeren, het schors en het zaad worden gebruikt in een medicinale bereiding tegen diarree en framboesia.

Als de boom nog een struik is worden de wortel en bladeren van de plant bereid als medicijn bij diarree en migraine.

Foto van Mokkie

Traditioneel gebruik in Ivoorkust

Deze boom komt veelvuldig voor en staat niet op de lijst van bedreigde bomen, in tegenstelling tot de sandelhoutboom uit Zuidoost Azië die een zeer gewild goed was, en daardoor bijna uitstierf.

De boom heeft rood hout, en het rode sap wordt ook als kleurstof gebruikt, bijvoorbeeld in de cosmetica. Sommige imkers in Afrika smeren hun huid in met het rode sap omdat het bijen ervan zou weerhouden om te steken.
In het Engels heet deze boom camwood, maar hij wordt ook African Sandlewood genoemd.

Foto uit Annales des sciences naturelles, 1826

Algemeen folkloristisch gebruik Afrikaans sandelhout

Het hout is een zeer hard, rood hout wat traditioneel wordt gebruikt om vijzels, handvatten van messen en drumstokjes van te maken.

Het rode sap wordt verwerkt in zalven die worden aangebracht tegen stijve en gezwollen gewrichten, verstuikingen en reumatische pijnen, zoals artrose in de knieën of in de handen. De plantaardige materialen worden steeds vaker gebruikt als een belangrijk ingrediënt bij de productie van lokale cosmetische en huidverzorgingsproducten.

De poedervormige stengel voorkomt infectie van de vers doorgesneden navelstreng. Het droge blad is ook een ingrediënt van traditionele zwarte zeep,

Foto van Hiobson

Traditioneel gebruik in Ivoorkust

Elders in West-Afrika wordt de Baphia nitida gebruikt door het Ehotile volk in Ivoorkust.

De Ehotile gebruiken het sap van de bladeren om parasitaire huidziekten mee te behandelen.  De wortel wordt verwerkt tot kauwstokje tegen slechte adem en ter verbetering van de mondhygiëne.

Tegen puisten worden de gekneusde bladeren aangebracht op de puist. Een enema of klisma wordt gemaakt van gekookte bladeren en gedestilleerd water, en ingezet bij tegen lage onderrugpijn of lumbago.

Bloemen op een rij, Foto van Mokkie

Baphia nitida tegen salmonella-besmetting

Uit Nigeriaans onderzoek komt naar voren dat de bladeren van Baphia nitida werken tegen de bacterie Salmonella enterica.

De onderzoekers stellen dat het afkooksel daardoor gebruikt kan worden bij verschillende vormen van voedselgerelateerde vergiftigingen of salmonellosis zoals plotselinge koorts, hoofdpijnen, diarree, maagpijnen, misselijkheid en braken.

De Nigeriaanse onderzoekers beginnen hun studie met de constatering dat antibiotica in vele gevallen niet meer werkt doordat bacteriën resistentie hebben opgebouwd.

Het reservoir van medicijnen uit het plantenrijk bieden daardoor een geneeskrachtige oplossing.
Het is goed om te weten dat bacteriën nog nooit resistentie hebben opgebouwd tegen een antibacteriële plant, alleen tegen industriële, farmaceutische antibiotica.

Foto van Dick Culbert

Tanden versterken met een kauwstokje

In Afrika worden diverse planten gebruikt als kauwstokje, vergelijkbaar met het Europese traditionele gebruik van zoethout.
On een onderzoek naar het gebruik van medicinale planten voor mondproblemen en mondhygiëne wordt melding gemaakt van het gebruik van de bladeren en twijgjes van Baphia nitida om de tanden te versterken. Het onderzoek vond plaats in het district Eben-Ohafia in Nigeria.
Een ander onderzoek meldt dat er inderdaad antibacteriële stoffen in het hout zitten. Het werkt tegen bacteriën die cariës veroorzaken.

Onbekende artiest, “Camwood,” The American Cyclopædia, 1879

Rode sap in de microscopie

In de microscopie kan het rode sap worden gebruikt om een tegenvlek of counterstain te maken.

Een counterstain is vaak nodig om weefsel beter te kunnen bestuderen.

Met Haematoxyline en eosine wordt normaal een tegenvlek gemaakt, maar volgens een onderzoek kan het rode sap van Afrikaans sandelhout daar ook voor gebruikt worden.

Op deze manier kunnen nierweefsels en leverweefsels efficiënter op ziekten onderzocht worden.

Bronnen, links en referenties Afrikaans sandelhout

1. Tegen cariës: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19069507/
2. Kopfoto blaadje: Mokkie, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:African_sandalwood_leaf.jpg
3. 2e foto bladeren: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:African_sandalwood_(Baphia_nitida)_1.jpg
4. 3e foto: van tekening: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Annales_des_sciences_naturelles_(1826)_(17788147333).jpg
5. 4e foto: hele boom van Hiobson: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baphia_Nitida_01.jpg
6. 5e foto: Mokkie, bloemen op een rij: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:African_sandalwood_flower_2.jpg
7. 6e foto: Dick Culbert, close up bloem: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baphia_nitida_(24997171924).jpg
8. 7e foto: onbekende artiest https://commons.wikimedia.org/wiki/File:AmCyc_Camwood.jpg
   

Downloadbare wetenschappelijke bronnen Baphia nitida

• 1
• 2
• 3
• 4