Hippocrates, vader van de fytotherapie

Hippocrates kwam uit een asklepiadenfamilie. Zijn vader en grootvader waren eveneens beiden arts. Zijn grootvader was ook Hippocrates genaamd. Om onderscheid aan te brengen noemde de beroemde filosoof Aristoteles de grondlegger van de geneeskunde ´Hippocrates de Grote´. Apollonius gaf hem een nog meer verheven titel: Hippocrates de Goddelijke. In de oudheid waren er zeven artsen die Hippocrates heetten, door deze titel kan men de Hippocrates wiens werk tot op de dag van vandaag belangrijk is, onderscheiden.

Wat hij niet heeft geschreven

Het gezegde "Voedsel is het beste medicijn en het beste medicijn is voedsel"", is een ware stelling, maar kan niet worden toegeschreven aan Hippocrates. Het is waarschijnlijk voor het eerst door een onbekend persoon gezegd rond 1900, toen de medische filosofie van de Griekse arts populair was.

Dat het steeds weer aan Hippocrates wordt toegeschreven is omdat het een mooie stelling is die van waarheid getuigt. 

Wie alle teksten leest van Hippocrates, zoals de redactie van lichtplant heeft gedaan, zal deze stelling niet tegen komen. 

Toch zit er wel Hippocratische waarheid in die stelling, want Hippocrates genas mensen met voedsel en geneesplanten.

Grondlegger van de fytotherapie

Standbeeld Hippocrates in het anatomisch theater in Bologne

Hippocrates is vader van de natuurgeneeskunde, de fytotherapie, medicinaal voedsel, en de plantengeneeskunde. Fytotherapie is de door wetenschap ondersteunde vorm van plantengeneeskunde en Hippocrates is als eerste Europeaan begonnen met dit op academisch niveau te onderzoeken. Daarvoor werd de plantengeneeskunde al onderwezen en wetenschappelijk bestudeerd in India, China, Arabië en Perzië.

Hippocrates geen grondlegger farmacie

Hippocrates wordt door de moderne farmaceutische geneeskunde als vader en grondlegger beschouwd, maar die titel doet hem eigenlijk geen eer aan.

Hippocrates heeft nooit mensen behandeld met synthetische middelen, maar hij genas mensen met medicinaal voedsel en medicinale planten. Als de moderne geneeskunde hem echt als grondlegger wilt zien van de huidige artsenij, zou ze ook mensen moeten gaan genezen met planten, in plaats van behandelen met synthetische, commerciële middelen met legio bijwerkingen.

Sommige farmaceutische voortbrengsels van de industrie hebben als bijwerking de dood, en dat is tegen de filosofie van Hippocrates in. 

Eigenlijk staat Hippocrates voor alles waar de farmaceutische medicijnindustrie niet voor staat.

Universiteiten in Europa hanteren nog steeds overwegend de farmaceutische aanpak, terwijl steeds meer universiteiten in de rest van de wereld overstappen op het onderzoeken van al groeiende geneesplanten, in plaats van synthetische middelen met commercieel patentrecht.

Leeftijd Hippocrates

In het oude Griekenland was men zeer trots op de beroemde geleerde Hippocrates; sterker nog: veel Grieken zijn nog steeds trots dat een wereldberoemde geleerde in hun land geboren is. 

Tegenwoordig zeggen we Hippocrates van Kos, dat is een meer neutrale titel dan ´Grote´ of ´Goddelijke´.

Hippocrates is volgens sommigen geboren in 460 voor Christus en volgens anderen in 458. Hij overleed in 346 maar anderen zeggen in 377. Op Wikipedia staat dat hij in 370 overleed. Men is verdeeld hoe lang hij heeft geleefd. Hij kan 70 jaar zijn geworden maar ook 72, 79, 112 of 114.

Een familie van geneeskundigen

Borstbeeld Hippocrates

De vader van Hippocrates onderwees hem de geneeskunst. Reeds als jongeling schijnt Hippocrates zeer veel talent ten toon te hebben gespreid voor de geneeskunst. Toen hij net volwassen was, trok hij jarenlang rond als praktiserend arts. Hij bereisde heel Griekenland, het gebied rond de Zwarte Zee, een deel van het Midden-Oosten en Egypte. Zijn kennis werd hierdoor enorm vergroot. Zijn roem als geneesheer strekte zich uit van de Peloponessus tot Perzië.

De pest in Athene

In 431 voor Christus brak in Athene de pest uit. Het hele lichaam van duizenden mensen zat onder de dodelijke zweren. Heel Athene dreigde eraan onderdoor te gaan. Men begreep niet hoe de ziekte zo snel kon verspreiden.

Iedere Athener had meer dan één familielid die slachtoffer was van de pest. Toen kwam Hippocrates. Hij had gezien dat in alle steden waar de pest was uitgebroken, de smid in die plaats niet ziek werd. Dat bracht hem op het geniale inzicht dat het vuur een reinigend middel is in deze.

Alle lijken uit Athene werden voortaan direct verbrand en binnen enkele maanden was de pest verdwenen. Daarvoor begroef men de lijken, wat tot een grotere verspreiding van de pest leidde.

Het genezen van de koning

In Hippocrates´ tijd was er een koning in Macedonië die Perdiccas heette. Hij had enkele beroemde artsen gevraagd naar Macedonië te komen. Hippocrates was er nog nooit geweest en was nieuwsgierig naar het land, maar ook naar de ziekte van de koning.

De arts Eurifon uit Knidië was eerder aangekomen. Hij kreeg eerst de kans om de koning te genezen en Hippocrates kon goed toekijken wat er aan de hand was. De koning was mager, futloos, rusteloos, terneergeslagen en vergeetachtig. Hij had geen aandacht meer voor het landsbestuur.

Na twee maanden gaf Eurifon het op. Het was de beurt aan Hippocrates. Hippocrates deed een uitgebreid onderzoek. 

Hij vermoedde dat de oorzaak van de ziekte psychisch was. Hij vroeg de koning naar zijn dromen. Het bleek dat de koning zwaar verliefd was op een vrouw die hij beschouwde als een zuster; zij leidde het huishouden op het hof. Hij hield zijn liefde voor haar verborgen.

Hippocrates raadde hem aan om zijn liefde in het openbaar te uiten. De koning vond dat in het begin vreemd maar gaf toch aan zijn verliefdheid toe. Hij herstelde daarna volledig en bedankte Hippocrates hartelijk!

Kaft van het boek ´aforismen´ van Hippocrates Ietwat minder goede maar meer aangename spijs en drank, is te verkiezen boven betere, maar onaangename. (Uit: Aforismen)

Geschriften van Hippocrates

Hippocrates heeft enkele geschriften achter gelaten. In deze boeken doet hij uit de doeken wat zijn zienswijze is ten aanzien van bepaalde aspecten in de geneeskunde.

Soms waren het praktische toepassingen die hij beschreef, zoals het advies om een chirurgische ingreep zo snel mogelijk uit te voeren om de pijn voor de patiënt te beperken. Andere keren gaat het om de houding als arts.

Een arts dient in de ogen van Hippocrates niets door te vertellen wat de patiënt zegt. Een arts komt veel met mooie vrouwen en meisjes in aanraking die hem in vertrouwen nemen, maar een goed arts zal daar nooit misbruik van maken.

Een arts dient geordend te leven. Hij moet niet te nors kijken, want dat doet arrogantie vermoeden, maar hij moet helemaal niet bovenmatig vrolijk zijn; dat wordt slecht verdragen door een patiënt.

Kaas en de menselijke natuur

Hippocrates meldt ook dat sommige voeding goed is voor de één, maar slecht voor de ander. Iedere menselijke natuur is verschillend. Hij haalt ergens het voorbeeld van kaas aan. Sommige mensen kunnen kaas uitstekend verteren en hun buik er vol van eten maar bij anderen levert het eten van kaas allerlei bezwaren op.

Het is daarom moeilijk om in algemene termen over kaas te spreken. Je kunt eigenlijk niet zeggen: dat is een slecht product, want voor velen heeft het juist een positieve uitwerking. Wat Hippocrates zag is dat mensen die kaas in combinatie met allerlei kruiden eten, denk aan brandnetel, fenegriek, mosterd, komijn en wortel, een kleiner risico hadden op problemen. 

Ookin het oude Egypte deed men allerlei kruiden door kaas en verse kaas of kwark, zoals koriander, munt, tijm, oregano en rozemarijn. 

In feite handelde hij ernaar dat kaas minder goede elementen had, die nu bio-aminen worden genoemd.

De gezondheid van een bepaalde voedingssoort moet altijd worden bemeten in relatie tot het individu. In de 21e eeuw zijn we ver van dit inzicht afgestapt omdat we alleen kunnen denken in termen van: dit is ongezond en dit is gezond. 

In de 20e en 21e eeuw gaan veel artsen van het input/output-principe uit. Je stopt een geneesmiddel in een mens en bij vrijwel iedereen moet dit dezelfde uitkomst hebben. In de praktijk klopt daar weinig van want:

• Er zijn mensen die niet reageren op een geneesmiddel
• Er zijn mensen die juist zieker worden van een geneesmiddel
• Veel mensen hebben bijwerkingen (vervolgziekten) van een geneesmiddel

Geef nooit dodelijk medicijn

Portret van Hippocrates door de Nederlander Pieter Philippe, in Den Haag,vervaardigd tussen 1635 en 1702

Hippocrates wordt nog altijd gezien als vader van de moderne geneeskunde. Artsen moeten de eed van Hippocrates afleggen. Deze eed is weliswaar in de loop der jaren wat veranderd en afgezwakt, maar het geeft nog steeds een heldere richtlijn over hoe een arts te werk dient te gaan. In deze eed stond in de 11e eeuw nog: ´Ik zal aan niemand, ook niet op zijn verzoek, een dodelijk geneesmiddel toedienen´. Tegenwoordig zijn er veel geneesmiddelen die de dood als bijwerking hebben.

Ook antidepressiva zoals zoloft, prozac en ritalin kunnen aanzetten tot suïcidaal gedrag en leiden zo tot de dood van een patiënt. De Deense arts Peter C. Gotzsche daagt mensen uit hem te verklaren waarom medicijnen na kanker en hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer 3 zijn in onze westerse maatschappij.

Je zou daarom waarheidsgetrouw kunnen zeggen dat de moderne artsenij Hippocrates met de mond belijdt maar niet in daden.

Kunst uitoefenen

Een andere tekst die oorspronkelijk in de eed van Hippocrates staat is: ´Rein en vroom zal ik mijn leven leiden en mijn kunst uitoefenen´. In de tijd van Hippocrates werd genezen als een kunst en kunde beschouwd.

Tegenwoordig studeren artsen geen geneeskunde meer maar medicijnen. Deze medicijnen zijn voorgeschreven door een commerciële farmaceutische industrie. Artsen zijn in feite gedegenereerd tot vertegenwoordigers van de farmacie, een op winst gerichte industrietak. Dat heeft weinig met kunst en rein leven te maken.

Bronnen artikel Hippocrates

• Teksten Hippocrates
  
• Boek: Hippocrates, Dr. G.A. Lindeboom
• Foto´s en tekeningen Wikimedia commons, publiek domein