Sleutels tot gezond oud worden

Gzond eten verhoogd de kans op gezond oud worden

12 termen om gezond oud worden te benoemen

In 65 modellen van verschillende onderzoeken werden 12 termen gebruikt om te verwijzen naar of te evalueren van menselijke veroudering: actief, aanpassing, goed, compressie van morbiditeit, sierlijk, gezond, duurzaam, positief, productief, veerkrachtig, optimaal en succesvol. Succesvol ouder worden wordt het meest gebruikt.
Het hebben van zoveel termen voor gezond oud worden geeft aan dat de wetenschap nog op zoek is naar vaste standaards om gezond oud worden te beschrijven. Men is in ieder geval ervan overtuigd dat ziek worden en ouderdom geen wet is.
Gezond oud worden betekent vooral een goede sociale en psychische omgeving creëren, de voorwaarden scheppen.
De meeste modellen bouwen voort op duidelijke theoretische kaders: activiteit, onthechting, verouderde subcultuur, levensduurontwikkeling, sociale constructie, waardeoriëntaties, motiverende en ecologische theorieën. De uitkomsten zijn dat er allerlei psychologische factoren meespelen zoals zelfbeeld, tevredenheid met het leven, betekenis, spiritualiteit, het bereiken van doelen, kwaliteit van leven, positief functioneren, activiteit en productiviteit.

Voeding beïnvloedt de genen

Gezond eten beïnvloedt het DNA

Opvallend is dat de vele onderzoeken weinig aandacht schenken aan voeding, maar wel veel aan algoritmische formules die moeten vertellen hoe gezond we zijn. Voeding valt in een andere studie onder het kopje 'epigenetische veranderingen', die je vindt in de alinea hieronder. Dat houdt in dat voeding de genen dermate kan veranderen dat de genen zorgen voor gezondheid of ziekte. Ook andere leefstijl dan gezond voedsel innemen bepalen epigenetische veranderingen.

12 kenmerken van veroudering

Een ander onderzoek zoekt meer naar biochemische processen in de mens. Men stelt het volgende: We stellen de volgende twaalf kenmerken van veroudering voor:

• 1. Genomische instabiliteit: Genomische instabiliteit verwijst naar de neiging van het genoom (het totale DNA-materiaal) om beschadigd te raken, gemuteerd te worden of abnormale veranderingen te ondergaan. Het kan leiden tot genetische variabiliteit en is een belangrijk kenmerk van kanker.
• 2. Telomeeruitputting: Telomeren zijn de beschermende uiteinden van chromosomen die telomerase nodig hebben om te voorkomen dat ze tijdens celdelingen worden verkort. Telomeeruitputting treedt op wanneer telomeren te kort worden en kan leiden tot celveroudering en sterfte.
• 3. Epigenetische veranderingen: Epigenetische veranderingen verwijzen naar veranderingen in de genexpressie die niet worden veroorzaakt door mutaties in het DNA zelf, maar eerder door chemische modificaties van het DNA of de eiwitten waarmee het DNA is verpakt. Ze kunnen de functie van genen beïnvloeden.
• 4. Verlies van proteostase: Proteostase is het evenwicht in de regulatie van eiwitproductie, vouwing en afbraak in een cel. Het verlies van proteostase treedt op wanneer eiwitten niet correct worden gevouwen of afgebroken, wat kan leiden tot eiwitaggregatie en celstress.
• 5. Uitgeschakelde macroautofagie: Macroautofagie is een celfunctie die betrokken is bij het recyclen van beschadigde organellen en eiwitten. Wanneer macroautofagie wordt uitgeschakeld, kan dit leiden tot de opbouw van schadelijke stoffen in de cel.
• 6. Gedereguleerde voedingsstoffendetectie: Dit verwijst naar de verstoring van het vermogen van cellen om voedingsstoffen te detecteren en te reageren op veranderingen in de voeding. Het kan leiden tot verstoorde metabole processen.
• 7. Mitochondriale disfunctie: Mitochondriën zijn de energieproducerende organellen in cellen. Mitochondriale disfunctie houdt in dat deze organellen niet goed functioneren, wat kan leiden tot verminderde energieproductie en celbeschadiging.
• 8. Cellulaire senescentie: Cellulaire senescentie verwijst naar een staat waarin cellen niet langer kunnen delen en zich ophopen in weefsels. Het wordt vaak geassocieerd met veroudering en kan bijdragen aan weefselverval.
• 9. Stamceluitputting: Stamcellen zijn cellen met het potentieel om zich te ontwikkelen tot verschillende celtypen. Stamceluitputting treedt op wanneer het aantal en de functie van stamcellen in een weefsel afnemen, wat kan leiden tot verminderd herstelvermogen.
• 10. Veranderde intercellulaire communicatie: Dit verwijst naar verstoringen in de communicatie tussen cellen in een weefsel of orgaan. Veranderde communicatie kan de coördinatie van celactiviteiten beïnvloeden.
• 11. Chronische ontsteking: Chronische ontsteking is een aanhoudende immuunrespons in het lichaam die niet wordt opgelost zoals bij een normale ontsteking. Het kan schadelijk zijn voor weefsels en wordt geassocieerd met verschillende ziekten.
• 12. Dysbiose: Dysbiose verwijst naar een verstoorde balans van micro-organismen, meestal in de darmen. Het kan leiden tot een ongezonde samenstelling van de microbiële gemeenschap en kan gevolgen hebben voor de gezondheid en het immuunsysteem.

Deze door wetenschappers gemaakte opsomming is een scala aan in elkaar grijpende factoren die is gecomponeerd met als doel om de afnemende gezondheid van mensen categorisch te bepalen.

Het model Epigenetische leeftijd

Je kunt gezond oud worden

Naast onze chronologische leeftijd hebben mensen een epigenetische leeftijd. Een onderzoeksteam uit de VSA ziet in 2018 dat er een epigenetische formule is die het risico op allerlei levensstijlziekten duidelijk maakt. Er worden meerdere waarden van stoffen in het bloed gemeten en samen kunnen de onderzoekers hieruit een soort 'epigenetische leeftijd' bepalen. Het belangrijkste om te weten is dat voedsel zoals groente en fruit de epigenetische leeftijd omhoog stuwt, omdat door het innemen hiervan allerlei waarden van biomarkers in het lichaam sterk verbeteren.
De coëfficiënten uit de formule die de epigenetische leeftijd bepalen zijn de volgende:

• 1. Albumine - Lever - g/L - (-0.0336) Albumine is een eiwit dat wordt geproduceerd door de lever. De eenheid is gram per liter (g/L).
• 2. Creatinine - Nier - µmol/L - (0.0095) Creatinine is een stof die wordt uitgescheiden door de nieren en wordt gebruikt als een indicator voor de nierfunctie. De eenheid is micromol per liter (µmol/L).
• 3. Glucose, serum - Metabolisme - mmol/L - (0.1953) Glucose is een suiker die in het bloed circuleert en wordt gebruikt als een maatstaf voor de bloedsuikerspiegel. De eenheid is millimol per liter (mmol/L).
• 4. C-reactief proteïne (gelogd) - Ontsteking - mg/dL - (0.0954) C-reactief proteïne is een eiwit dat toeneemt in het bloed tijdens ontstekingen. De eenheid is milligram per deciliter (mg/dL).
• 5. Lymfocytenpercentage - Immuunsysteem - % - (-0.0120) Het lymfocytenpercentage geeft aan welk deel van de witte bloedcellen in het bloed lymfocyten zijn. Het wordt uitgedrukt als een percentage.
• 6. Gemiddeld celvolume - Immuunsysteem - fL - (0.0268) Het gemiddelde celvolume verwijst naar de gemiddelde grootte van rode bloedcellen en wordt uitgedrukt in femtoliter (fL).
• 7. Breedteverdeling van rode bloedcellen - Immuunsysteem - % - (0.3306) De breedteverdeling van rode bloedcellen geeft de variabiliteit in grootte aan van rode bloedcellen en wordt uitgedrukt als een percentage.
• 8. Alkalische fosfatase - Lever - U/L - (0.0019) Alkalische fosfatase is een enzym dat in de lever wordt geproduceerd en betrokken is bij verschillende stofwisselingsprocessen. De eenheid is eenheid per liter (U/L).
• 9. Aantal witte bloedcellen - Immuunsysteem - 1000 cellen/uL - (0.0554) Het aantal witte bloedcellen verwijst naar het aantal witte bloedcellen in een microliter bloed en wordt uitgedrukt als 1000 cellen per microliter (1000 cells/uL).

Deze coëfficiënten samen zijn de biomarkers die vertellen of ons lichaam gezond is of niet. Als ons lichaam gezond is, dan is onze biologische leeftijd lager, zo denken wetenschappers. We zijn dan jonger dan onze chronologische leeftijd doet vermoeden, waardoor de kans op gezond oud worden toeneemt. 

Ons onze epigenetische leeftijd hoger is dan onze leeftijd in jaren, dan is het risico hoog dat we een ziekte opdoen, waardoor het sterfterisico wordt verhoogd. Mensen die geen ziekten hebben hebben een lager risico om vroegtijdig te overlijden. Zij hebben meer kans op het bereiken van een hogere leeftijd dan gemiddeld. 

De biologische leeftijd

Vele ziekten komen door levensstijl

Vergelijkbaar met het model van de epigenetische leeftijd is het model van de biologische leeftijd. Nederlandse onderzoekers deden onderzoek in Rotterdam naar fenotypische algoritmes, die een risicobeeld vormen van het aantal ziekten dat men kan krijgen zoals alzheimer  en dementie. Mensen met deze ziekten overlijden relatief vroegtijdig. Men is eigenlijk meer op zoek naar een werkbaar algoritme waarmee men risicoanalyses kan maken, dan te kijken naar de werkelijke oorzaken van vroegtijdige veroudering of veroudering die met ziekten gepaard gaan.
Toch kan het totale aanbod van dit soort deelonderzoeken samen het grote plaatje bepalen van hoe we gezond oud kunnen worden. Een algoritme is echter alleen maar een middel, een model, een werkbaar instrument. Eigenlijk hebben we meer aan concrete verbeterstappen.

Fotoserie Gezond Oud Worden

Voeding en gezond leven

Een ander onderzoek deed gericht een studie naar voeding en een lang en gezond leven, in relatie tot de biologische leeftijdsmodellen en biomarkers. Daaruit blijkt dat een dieet gebaseerd op vooral plantaardige proteïnen, volle granen en volkoren koolhydraten, en plantaardige essentiële vetzuren het meest gezond is om ziektevrij oud te worden. Men deed vooral onderzoek op dieren en allerlei biomarkers die de biologische leeftijd afbeelden worden beter als apen minder calorieën eten. Dat is belangrijk nieuws omdat in ons westerse industriële menu het barst van de calorieën. Vooral de snelle geraffineerde koolhydraten als suiker en glucose fructosestroop vormen een probleem en veroorzaken hoger risico op ziekten en verlaging van de biologische leeftijd.

Orgaanvetten en gezondheid

Wetenschap bestudeert hoe gezond oud te worden

Men ziet dat ook bij mensen. Wanneer mensen een gezondere verhouding van orgaanvetten in hun lichaam hebben, dan vermindert ook het risico op cardiovasculaire ziekten. Vegetarische en veganistische diëten blijken gezond oud worden te bevorderen. Als we dit terug koppelen naar de epigenetische leeftijd of biologische leeftijdsmodellen, kunnen we zeggen dat een vegetarisch dieet de biomarkers van een epigenetische leeftijd verbeteren, doordat ze de afzonderlijke coëfficiënten uit de formule die het algoritmisch model opbouwen, verbeteren.

Wat is Geroscience?

De geroscience of 'wetenschap van het ouder worden' vertelt dat men de laatste tijd zeer veel te weten is gekomen over de biochemische factoren van het ouder worden. Deze zijn in vorige alinea's benoemd, want deze factoren vormen de coëfficiënten van de algoritmes die de biologische en epigenetische leeftijd berekenen. Uiteindelijk gaat het de geroscience om, dat mensen veel ouder kunnen worden dan we nu denken, als we rekening houden met alle factoren. Wat dat als eerste moet gebeuren is zorgen dat we de ziekten zoals Parkinson, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, beroerte, alzheimer en diabetes type 2 niet krijgen, want deze ziekten verhogen het risico op overlijden.

Wat hebben 100-plussers meer dan anderen?

Bij 100 plussers zitten sommige stoffen meer in het lichaam

Men is in de geroscience op zoek naar stoffen die mensen die meer da 100 jaar zijn meer hebben dan anderen. Een van die stoffen blijkt humanine te zijn. Dat is een peptide, een soort proteïne, die mee lijkt te helpen om allerlei ziekten te voorkomen. De mitochondriën in ons lichaam zorgen voor de productie van humanine. Mitochondriën zijn de energieleveranciers van lichaamscellen, en spelen een belangrijke rol bij het hebben van een bruisend en energiek leven, ook op hogere leeftijd.

Omega 3 en de mitochondriën

Omega 3 is gezond

Deze mitochondriale cellen worden gevoed door allerlei secundaire metaboleten uit voeding, en door zuurstof. Omega 3 is een belangrijke stof omdat deze in de celwand zit en zuurstof doorlaat, zodat de mitochondriën beter kunnen werken. Veel goedkope bakolie heeft te weinig omega 3, waardoor ziekten kunnen ontstaan. Wat we dus eigenlijk op dit gebied nodig hebben is omega 3 rijke olie, zoals hennepzaadolie, ruwe rode palmolie, kokosolie, lijnzaadolie en allerlei verse noten en zaden.

Bronnen bij artikel over gezond oud worden

• 65 modellen: https://www.thelancet.com/journals/eclinm/article/PIIS2589-5370(22)00550-8/fulltext#%20
• 12 kenmerken: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36599349/
• Epigenetische leeftijd: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5940111/
• Voeding en epigenetische biomarkers: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9089818/
• Foto's: Lichtplant, auteursrecht voorbehouden