Prachtige, geneeskrachtige pequi-olie, of hoepelolie heelt naar hartelust

Gele vrucht met tal van medicinale toepassingen

Surinamers kennen het als hoepelolie, en internationaal wordt vaak de naam pequi gebruikt voor deze vrucht. Pequi-olie komt uit Zuid-Amerika. De olie wordt gemaakt van de noot van een oranjekleurige, eetbare vrucht. In Brazilië worden de noten geroosterd en opgegeten. Ze zijn er nog populairder dan paranoten, maar dat is niet moeilijk want veel mensen krijgen diarree als ze meer dan zes paranoten eten. Pequi-olie is niet alleen een voedingsartikel maar ook een product met medicinale kwaliteiten.

In Paramaribo is een flesje onbewerkte hoepelolie op de medicijnmarkt te koop.

Kenmerken pequiboom

De pequiboom groeit in Brazilië en het noorden van Paraguay tot het het noordelijke deel van Zuid-Amerika, zoals Suriname en Frans Guinee. 

De boom kan 10 meter hoog worden en krijgt pastelgele bloemen die erg lijken op sterk uitvergrote sint janskruidbloemen, maar dan lichtgeel. 

De boom is een hermafrodiet en de bestuiving gebeurt door vleerhonden die in het Engels fruit bats heten. 

Ook motten, wespen, vogels en mieren komen op de bloem af en zouden kunnen bijdragen aan de bestuiving.

Pequi en de Indianen

Bloemen pequiboom

De pequiboom is een belangrijke boom voor de Indianen, de oorspronkelijke bewoners van Brazilië. De Meineros zijn de bewoners van de Cerrado, een gebied waar veel pequi groeit. Voor hen behoort de pequiboom niet aan iemand toe, maar aan iedereen. Dat betekent dat waar de boom ook staat, ook al staat het op privé land, men het erfelijke recht heeft om van de pequiboom te plukken. 

Vroeger waren er zeer veel pequibomen maar tegenwoordig is een groot deel van het plaatselijke Braziliaanse regenwoud gekapt voor een commerciële plantage van eucalyptusbomen.

Hierdoor komen er steeds minder pequibomen beschikbaar voor de bewoners van het bos. 

Daarnaast kan de vrucht minder vaak worden geplukt zodat ze niet kan worden aangeboden op de markt.

Naamgeving pequi-olie

De botanische, wetenschappelijke naam van pequi is Caryocar brasiliense. 

Een mooi Nederlands woord voor deze olie stamt uit Suriname: hoepelolie. Als internationale, alternatieve naam heeft de noot souarinoot. Je zou daarom ook kunnen spreken van souarinotenolie.

In Nederland moeten we eigenlijk spreken van pequi maar een van de weinige winkels die pequi-olie verkoopt gebruikt een oudere spelling, piqui. 

Het woord pequi is afkomstig uit de Tupi–Guarani-taal waar het bestekelde huid-vrucht betekent. 

Het Nederlandse (Surinaamse) woord hoepelolie komt van het feit dat deze boom buigzaam hout bevat dat vroeger werd gebruikt om suikervaten van te maken. Suriname speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van suiker.

Inhoudsstoffen

Rijst met pequi-vruchten

Pequi-olie bevat 41% palmitinezuur en 52% oliezuur. Voor de rest zit er linolzuur en stearinezuur in. Dit maakt de olie een goede bakolie. Ook zit er veel vitamine A in deze oliesoort. Verder zitten er allerlei antioxidanten in pequi-olie met antiseptische en schimmelwerende werking.

Dat is de reden dat pequi-olie met succes in cosmeticaproducten wordt gebruikt. Er zitten terpenoïden in in de vorm van carotenoïden en polyfenolen. 

Carotenoïden worden in het lichaam omgezet tot de antioxidant vitamine A. Bovendien bevat het galluszuur en rutine wat beide antioxidantwerking heeft.

Traditioneel gebruik pequi

De pequivrucht wordt als traditioneel volksmedicijn al zeer lang gebruikt. In eerste instantie gebeurde dat alleen door de indianen, maar later toen de Europeanen kwamen, gingen ook zij van de medicinale eigenschappen van pequi gebruik maken. Het wordt door curanderos of volksgenezers ingezet bij de volgende indicaties:

• Influenza, (griep)
• Verkoudheid,
• Ontstekingsziekten,
• Wondgenezing,
• Maagproblemen
• Menstruatiestoornissen,
• Leverziekten
• Tumorgroei

Sommige mensen hebben jarenlang scheurtjes aan de rand van hun nagels, en dit wondje kan na een week insmeren met hoepelolie genezen zijn.

De vrucht van pequi

Pequivrucht aan de boom

De vrucht is enigszins moeilijk eten omdat er stekels in de vrucht bevinden welke in het tong, tandvlees en gehemelte kunnen prikken en schade veroorzaken.

De pequivrucht moet altijd met de hand worden gegeten en nooit met bestek. Overigens wordt een fruitmengsel van de pequi gekookt samen met as van een verbrande boom zodat een zwarte zeep verkregen wordt. Dat wordt vooral door de Tocantijnen gedaan, een lokale indianenstam.

Uitwendig gebruik pequi-olie of hoepelolie

Pequi-olie wordt vooral uitwendig toegepast. Het is bijvoorbeeld goed bij een uitgedroogde huid. 

Ook een volwassen, verouderde huid kan door het inwrijven met pequi-olie soepeler worden. Verder is het een goed middel bij huidziekten zoals eczeem en psoriasis.

Pequi-olie is een uitstekende olie om door het haar te doen. Droog, gespleten en broos haar kan er mee opgepept worden. 

Daarnaast is het een goed middel om de nagelriemen soepeler te maken zodat deze niet gaan splijten, wat pijnlijke kleine wondjes kan opleveren. 

Voordeel van het gebruik van pequi-olie is dat het een aangename geur verspreidt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld lijnzaadolie.

Geneeskracht pequiblad

Zoals bij vele geneesplanten zijn zowel de vruchten als de bladeren medicinaal van aard. Dat komt omdat er gedeeltelijk dezelfde werkzame, biochemische, actieve fytocomponenten in worden aangetroffen.

De bladeren van de pequiboom kunnen als thee worden gedronken. Deze zijn goed tegen astma, bronchitis en ze kunnen een afrodisiacumwerking vertonen.
Ook de schors vertoont medicinale werkingen, zoals tegen anemie en tegen oxidateve stress.

Pequi-olie bij hoge bloeddruk

In een Braziliaans onderzoek uit 2009 kwam aan het licht dat pequi-olie allerlei ontstekingsremmende eigenschappen heeft.

Verder zagen de wetenschappers dat er minder druk was op de aders, met andere woorden het heeft hoogstwaarschijnlijk een bloeddrukverlagend effect. 

De wetenschappers denken dat pequi-olie een nuttig supplement kan worden voor topsporters maar er is nog meer onderzoek nodig om dat inzicht definitief te maken.

Onderzoek uit 2022 laat zien dat pequivruchten over veel antioxidanten beschikken, waardoor ze oxidatieve stress, de grondoorzaak van een groot aantal ziekten, kunnen bestrijden.

Pequi-olie en kanker

Pequiboom, Caryocar brasiliense

Braziliaans onderzoek uit 2013 toont aan dat pequi-olie kan helpen bij de preventie van kanker. Men onderzocht een specifieke behandeling, namelijk door de tumor te behandelen met een magnetisch veld. Het bleek dat wanneer de tumor op deze manier werd behandeld, in combinatie met de toediening van pequi-olie, de behandeling een stuk effectiever is.
In 2022 verscheen een onderzoek waaruit blijkt dat pequi-olie veel tocoferolen bevat en betasitosterol. 

Deze stoffen zijn bewezen antikankerstoffen. Daarnaast bevat het veel carotenoïden, wat allemaal sterke antioxidanten zijn.

Samen met het feit dat de aanmaak van SuperOxideDismutase wordt bevorderd, wat een lichaamseigen antioxidant enzym is die sterker werkt dan antioxidanten uit groente en fruit, zorgen deze componenten ervoor dat het immuunsysteem dusdanig wordt gemoduleerd dat het kanker kan bestrijden. In het onderzoek blijkt het te werken tegen borstkankercellijnen.

Fysieke inspanningen en pequi-olie

Uit Braziliaans wetenschappelijk onderzoek uit 2009 blijkt dat wanneer hardlopers dagelijks een capsule met pequi-olie innemen, hun DNA minder schade oploopt na een hardloopwedstrijd. 

Alle indicators van celschade door inspanningen toonden aan dat er minder weefselschade is na het innemen van pequi-olie.

Dat houdt onder andere in dat het lichaam sneller herstelt van grote fysieke activiteit. In principe is het namelijk zo dat fysieke inspanningen leidt tot een toename van vrije radicalen in het lichaam. 

Er zijn andere onderzoeken geweest met olie, bijvoorbeeld hennepzaadolie. Uit alle onderzoeken blijkt dat als sporters meer natuurlijke olie innemen, hun lichaam een beter uithoudingsvermogen en herstelcapaciteit heeft. 

Het onderzoek met pequi-olie en hardlopers werd twee jaar later weer gedaan in Brazilië en men kreeg meer informatie over hoe genetisch materiaal wordt beschermd door pequi-olie.
Ook een onderzoek uit 2010 wijst op het feit dat pequi-olie goed is voor atleten die hardlopen. In het onderzoek blijkt dat mensen die pequi-olie innemen meer zuurstof in hun bloed kunnen opnemen, waardoor hun uithoudingsvermogen wordt vergroot.

Pequi-olie goed voor de longen

Het blijkt dat oliezuur ontstekingsremmend is bij longproblemen en luchtwegenziekten. 

Braziliaanse onderzoekers trekken deze conclusie in een studie die is uitgegeven in 2020. Men gebruikte nano-emulsies op basis van pequi-olie, en op basis van oliezuur, en beide soorten emulsies blijken ontstekingsremmend bij longziekten.

De onderzoekers noemen hun methode een alternatief voor medicatie tijdens ziekten die te maken hebben met longinfecties.

Traditionele geneeskunde bevestigd door wetenschap

In de traditionele geneeskunde van de indianen van Brazilië werd pequi-olie altijd al ingezet bij problemen als heesheid, zere keel, bronchitis, hoest, wondbehandeling, spierpijn, reumatische pijn als jicht, artrose en artritispijn, kneuzingen, longinfecties, ademhalingsproblemen en het is een middel ter bevordering van de galproductie.

Deze toepassingen worden grotendeels ondersteund door hedendaagse wetenschappelijke inzichten dat pequi-olie antibacteriële activiteit heeft. Het kan bijvoorbeeld de E. coli bacterie bestrijden. 

Ook andere ziektekiemen worden door pequi-olie aangepakt. Verder kan de antioxidantwerking verantwoordelijk worden gesteld voor het afnemen van spierpijn, longinfecties en reumapijn.

Bronnen artikel hoepelolie of pequi-olie

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Caryocar_brasiliense
2. http://pt.wikipedia.org/wiki/Pequi
3. Braziliaans onderzoek: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19963158
4. Pequi-olie en kanker: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23909142
5. Fysieke inspanningen en pequi-olie: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20082261
6. Fysieke inspanningen en pequi-olie 2011: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21484158
7. Traditionele geneeskunde: http://www.biomedcentral.com/1472-6882/14/73
8. Kanker 2022: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8809075/
9. Pequi-olie atleten: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3036864/
10. Foto pequi vrucht aan de boom: Denis A. C. Conrado
11. Foto gele pequi vruchten: Fernando Tatagiba
12. Foto met bloemen pequi: João Medeiros
    
13. Foto rijst met pequi: Fernando Tatagiba
14. Foto pequiboom: Almanaque Lusofonista