De verborgen geneeskracht van pitaya

Botanische Latijnse naam: Hylocereus polyrhizus

Betreed de betoverende wereld van de rode pitaya, die onder de Latijnse naam Hylocereus polyrhizus ook wel bekendstaat als pitaya of dragon fruit. Verbaas je over de voedzame inhoud van deze vrucht, boordevol proteïnen, mineralen en vitamine C. Maar laten we niet voorbijgaan aan de ware sterren van de show: de flavonoïden. Myricetine, quercetine, kaempferol, apigenine, luteoline en rutine dansen als kostbare edelstenen door het vruchtvlees, terwijl betalaïnen, ook bekend als betacyaninen, een unieke aanwezigheid hebben in deze vrucht.

Ontdek hoe zijn schil en zaden, vaak aangeduid als "afval", potentieel hebben als natuurlijke zonnebrandcrème en zelfs als geneesmiddelen tegen ernstige ziekten zoals malaria. Laat je meeslepen door de wetenschappelijke ontdekkingen en het beloftevolle potentieel van deze kleurrijke schat uit de natuur.

Pitaya op de markt, tussen custardappel en banaan, foto Etsai

250 verschillende cactursvruchten

In totaal zijn er 250 verschillende soorten cactusvruchten. Pitaya's zijn niet de meest gezonde cactusvruchten maar ze zien er wel mooi uit. Ze hebben een hoge ornamentele waarde, en dat is voor supermarkten ook belangrijk.

Er zijn twee soorten cactusvruchten, in de vorm van pitaya's, in de supermarkten terecht gekomen, één met rood vruchtvlees en één met wit vruchtvlees. Aan de buitenkant kun je niet zien welke kleur het vruchtvlees heeft.

Algemene informatie pitaya

Bloem van de pitaya cactus, foto User:Roychai

Het vruchtvlees bevat zeer veel pitjes die je gewoon moet opeten. De zaadjes bevatten net als het vruchtvlees antioxidanten. Als meest sterke antioxidant zit er catechine in de zaadjes, een flavonoïde. Deze cactusvruchten zijn vrij groot, ter grootte van een tennisbal. Ze zijn ovaalvormig.

Oorspronkelijk komt de cactusvrucht uit Zuid-Amerika maar tegenwoordig worden ze in allerlei tropische gebieden gekweekt. Cactusvruchten zien er mooi uit. Maar ze blinken niet uit in voortreffelijke smaak. Ze smaken vaak wat neutraal en flauw. Dat heeft mede te maken met het tijdstip waarop ze geplukt worden.

Een verse rijpe cactusvrucht smaakt lekkerder dan een te vroeg gerijpte cactusvrucht. Om ze te vervoeren naar een supermarkt, moeten ze wel geplukt worden als ze nog niet geheel rijp zijn. Dat komt de smaak niet ten goede.

Bovendien blijkt uit onderzoek dat er minder enzymen in de vrucht huizen als ze te vroeg worden geplukt. Enzymen zijn nodig om vruchten goed te verteren.

In het Engels wordt de Hylocereus polyrhizus, de cactusvrucht ook wel pitaya of dragon fruit genoemd. Ook in het Nederlands gebruiken we het woord pitaya.

Wortel is gezonder dan cactusvrucht

In een vergelijkend onderzoek tussen wortel en pitaya blijkt dat wortel over minimaal twee zoveel antioxidanten beschikt als de pitayavrucht.

Dit verschil was al bekend uit andere onderzoeken, melden de onderzoekers. Ook de kankerremmende werking van wortel was sterker dan die van pitaya of cactusvrucht.

Toch is deze sierlijke cactusvrucht niet te versmaden om meerdere reden, zo zal je zien dat sommige stoffen die alleen in groente voorkomen, ook in pitaya zitten, en in niet één andere vrucht.

Cactursvruchten remmen ziekmakende processen

Pitaya in bakje om zo op te eten, foto Sengkang

Cactursvrucht heeft een interessante antibacteriële werking, zo melden onderzoekers. Het werkt onder andere tegen de pathogene bacteriën Daarnaast heeft het kankerremmende eigenschappen. Het ontstaan van tumors gaat vaak gepaard met verhoogde activiteit van pathogene bacteriën.

Dit is een van de vele onderzoeken waaruit blijkt dat het eten van fruit allerlei ziekmakende processen in het lichaam tegengaat. Maar het betekent niet dat kanker zelf wordt genezen met cactursvruchten.

Diaserie pitaya

Betalaïnen, belangrijkste flavonoïden in rode pitaya

In rode pitaya zit veel proteïnen en mineralen zoals kalium, magnesium en calcium. Ook bevat het vitamine C. en er zitten fytoalbuminen en lycopeen in.

De belangrijkste flavonoïden in rode pitaya zijn myricetine, quercetine, kaempferol, apigenine, luteoline, en rutine.

Als voorname voedingsstoffen bevatten pitaya's betacyaninen ook wel bekend onder de naam betalaïnen, zoals betine, isobetanine, lhyllocactine, isophyllocactine, betanidine, isobetanidine en bougainvilleïne-R-I.

Wetenschappers schrijven in 2016 dat rode pitaya de enige verse vrucht is waarin betalaïnen in voorkomen. Betalaïnen worden door biochemici ook betacyaninen genoemd.

Anthocyaninen worden veel vaker in vruchten aangetroffen, vooral die met rode kleur. Anthocyaninen en betalaïnen kunnen niet samen worden aangetroffen in een natuurlijke vrucht. Ze worden gevormd door omzetting van plantaardige proteïnen.

De geneeskracht van flavonoïden

Doorgesneden pitaya foto Metrónomo

Flavonoïden zijn net zo belangrijk als vitaminen en mineralen. Ze worden pas goed onderzocht sinds het begin van het derde millennium. Er bestaan nog geen ADH-waarden voor. ADH staat voor Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid, zoals we die voor vitaminen en mineralen kennen. Flavonoïden zijn sterke antioxidanten en versterken de functie van vitaminen. Eigenlijk zijn vitaminen niks waard zonder bijbehorende flavonoïden.

Uit onderzoek blijkt verder dat verse pitaya over meer antioxidantactiviteit beschikt dan verwarmde pitaya. Hoe langer pitaya wordt verwarmt, des te minder actieve antioxidanten er over wordt gehouden.

Rode pitaya en diabetes

Pitaya cactusplant over een schutting, foto David J. Stang

Onderzoekers toonden aan dat antioxidanten in rode pitaya in staat zijn om diabetes tegen te gaan. Ze zien ook dat alleen het vezelgehalte deze antidiabetesverschijnselen niet kan oproepen. Daarnaast zag men dat het verwarmen van tropisch fruit negatief effect heeft op de medicinale waarde; vers fruit is beter in staat om diabetes tegen te gaan.

Pitaya is vooral in staat om de gevoeligheid van cellen voor insuline te vergroten. De meeste vormen van diabetes type 2 beginnen met insulineresistentie, en dat kan cactusvrucht tegengaan. Insulineresistentie vindt plaats als de alvleesklier nog voldoende insuline maakt, maar dit niet voldoende wordt opgenomen door lichaamscellen.

Pas in een later stadium van diabetes kan de alvleesklier minder insuline gaan produceren. Dat betekent dat rode pitaya vooral in het beginstadium van diabetes kan worden gebruikt en het kan worden gebruikt om diabetes te voorkomen.

Schil Pitaya als Zonnebrandmiddel

Pitaya'shebben mooie gele en roodkleurige schil, Foto Metrónomo

In 2020 verscheen er een onderzoek in Maleisië naar de toepassing van de schillen en zaden van pitaya. Deze vrucht wordt verwerkt in allerlei gerechten en dranken, maar men noemt als nadeel dat het veel afvalmateriaal oplevert. De schillen en zaden zorgen voor een grote bijdrage aan de totale afvalberg.

Daarbij komt het feit dat steeds meer consumenten natuurlijke producten wensen, ook natuurlijke zonnebrandcrèmes. Dat komt mede omdat chemische zonnebrandcrèmes bij veel mensen voor huidziekten zorgen.

Het blijkt dat de schillen van pitaya natuurlijke bescherming tegen de zon bieden. Een extract van pitaya wordt in een zalf gedaan om te dienen als zonnebrandmiddel.

Een Indonesisch onderzoek uit 2021 meldt dat de schil een werking heeft tegen zowel kanker als malaria, en men vindt die gegevens goed genoeg om er meer onderzoek naar te doen.

De schil als nutraceutical

Een Filipijns onderzoeksteam publiceert in 2022 een studie mede gebaseerd op de ontwikkelingen van de hiervoor genoemde onderzoeken uit Maleisië en Indonesië.

De Filipijnen zien dat er diverse flavonoïden in de schil van pitaya zitten. Deze flavonoïden werken als antioxidanten die goed zijn als nutraceutical, als voedingssupplement, als farmaceutisch middel, en als cosmetisch middel.

Het gebeurt vaker dat fruit als bron van cosmetica wordt gebruikt. Kortom de pitaya en de schil ervan hebben veel geneeskrachtige potentie.

Bronnen bij artikel over pitaya

Foto's komen allemaal van Wikimedia commons
Kopfoto: Hans B.~commonswiki
Foto open gesneden pitaya: Metrónomo
Foto donkerrode pitaya gensenden in bakje: Sengkang
Foto Cactus: David J. Stang
Foto bloem: User:Roychai
Foto pitaya op de markt: Etsai
Algemene informatie: https://www.nature.com/articles/s41598-021-81682-x
Schil pitaya: https://www.researchgate.net/publication/361476987_Characterization_and_assessment_of_phytochemical_properties_of_dragon_fruit_Hylocereus_undatus_and_Hylocereus_polyrhizus_peels
Schil tegen malaria: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34035208/
Zonnebrandcreme: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32454871/
Schil tegen UV stralen: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7222543/