Luisterrijke geneeskracht van look-zonder-look

Familielid van mosterd, waterkers en kolen is supergezond

Latijnse naam: Alliaria petiolata

Voor wie graag wilt fourageren uit de natuur is kennis van look-zonder-look onontbeerlijk. In het begin van het jaar, als het nog winter is, is dit plantje al oogstbaar. Look-zonder-look is een tweejarige plant die 90 centimeter hoog kan worden en komt vooral in Europa en een groot deel van Azië. In Noord-Amerika is de plant geïntroduceerd. Deze plant die je zomaar in bossen en parken kan aantreffen is eetbaar en heeft zelfs medicinale waarde, in het bijzonder bij astma en bronchitis. De blaadjes zijn bruikbaar voor het bereiden van een medicinale thee. Je zou het kunnen planten in de moestuin.

Vroeger werd look-zonder-look in de moestuin geplant.

Isothiocyanaat of cyanide?

Look-zonder-look wordt van oudsher gegeten. De plant is niet giftig, maar toch wordt er nooit veel van gegeten, een paar blaadjes maar. 

Het is bijvoorbeeld geen groente, en wordt niet in de hoeveelheden van brandnetel gegeten. Het is meer een kruid, dat een soep lekkerder kan maken. Twee Amerikaanse wetenschappers publiceerden in 2007 een klein onderzoek waaruit zou blijken dat er cyanide zit in look-zonder-look. Dat verhaal klopt niet.

Er zit isothiocyanaat in de plant, een stof die in de verte een beetje lijkt op cyanide, waarmee de twee onderzoekers zich hebben vergist. Isothiocyanaat zit in allerlei koolsoorten en is een bewezen medicinale stof tegen kanker. De Amerikaanse onderzoekers zien dat in hun land veel look-zonder-look groeit in de bossen, maar ze noemen de eetbare geneesplant een invasief onkruid.

Look-zonder-look heeft in de VS een slechte naam, terwijl het juist veel mensen zou kunnen helpen van hun ziekten. In Europa komt look-zonder-look van nature voor. Het is door Europeanen mee naar de VS genomen om het te gebruiken in de keuken.

Geschiedenis look-zonder-look

Bloeiwijze look-zonder-look

Look-zonder-look is het oudste bekendste kruid ter wereld. Er zijn bewijzen dat de plant 4000 jaar voor Christus in Duitsland en Denemarken als kruid is gebruikt om zijn peper-- en knoflookachtige smaaksensaties. In de Baltische staten zijn zelfs aanwijzingen voor het gebruik van look-zonder-look ontdekt die worden gedateerd rond 6000 jaar voor Christus. Tot ver in de Middeleeuwen werd look-zonder-look in elke moestuin aangeplant.

De blaadjes worden van april tot juni verzameld en kunnen worden gedroogd voor gebruik in de rest van het jaar. In Nederland zijn we vergeten dat we groenten kunnen drogen maar in veel Afrikaanse landen zoals Zimbabwe en Zambia zijn volop gedroogde groenten verkrijgbaar op de markt.

Naamgeving

De wetenschappelijke, Latijnse naam van look-zonder-look is Alliaria petiolata. Petiolata betekent ´met een steel´. Alliaria is afkomstig van allium, de naam voor alle familieleden van de look zoals knoflook, ui en bieslook.

De vroegere Latijnse naam van deze plant is Alliaria officinalis. Alle planten met de toevoeging ´officinalis´ waren officiële geneesplanten. Deze plant heet geen look maar smaakt er wel naar. Vandaar de naam look-zonder-look. In het Duits heet deze plant Knoblauchsrauke.

In Engelstalige landen gebruikt men vooral de naam garlic mustard omdat men het blad niet alleen naar knoflook maar ook naar mosterd smaakt. Daarbij is het familie van de mosterdplant, en allerlei andere koolsoorten.

Uiterlijk

Look-zonder-look is een goede bodembedekker als hij jong is

Het jonge blad is groot en hartvormig. Het blad is in de bloeitijd kleiner en heeft een druppelvorm die uitloopt in een punt. Look-zonder-look is een eetbare plant, maar door de knoflookgeur eten dieren het niet zo snel; deze geur is zijn verdedigingsmechanisme.

Vooral de bladeren worden gegeten en kunnen prima in een soep of salade worden gedaan. Je kunt ze ook op een biologische boterham met echte pindakaas of tahin doen.

Look-zonder-look kweken

Het plantje wordt tegenwoordig nauwelijks moedwillig aangeplant hoewel sommige moestuinierders het graag planten. Het is een makkelijk plantje om te laten groeien. Het plantje heeft weinig sierwaarde, behalve dat het kleine witte bloemetjes heeft en het een prima bodembedekker is.

Het groeit goed in de schaduw op vochtige grond. De plant heeft medicinale waarde en de blaadjes kunnen worden gebruikt als alternatieve slabladeren in een originele, culinaire, zelfgemaakte salade.

Verspreiding look-zonder-look

Duidelijk te zien dat het een lid is van de kruisbloemenfamilie.

Van oorsprong groeit deze plant in Europa, West-Afrika en bijna geheel Azië. Pioniers uit de 17e ene 18e eeuw namen de plant mee naar Noord-Amerika zodat ze zeker wisten dat ze iets te eten hadden in het voor hen onbekende land. Look-zonder-look is een eetbare wilde plant uit de kruisbloemenfamilie, waar ook mosterd en alle koolsoorten lid van zijn.

Alle plantonderdelen van deze wilde groente ruiken naar knoflook. Als de plant nog laag aan de grond staat zijn de bladeren groot en hartvormig en naarmate het plantje groeit lopen de bladeren meer gespitst toe en kennen ze kartels. De bloemetjes zijn wit.

Deze plant is vaak te vinden in het bos of aan bosranden, in heggen, houtwallen, halfschaduwbermen en beekoevers met schaduw.

Traditioneel gebruik look-zonder-look

Traditioneel wordt de plant gebruikt bij astma en bronchitis. Hiervoor worden twee theelepeltjes kruid vijf uur geweekt waarna het water even aan de kook wordt gebracht. Vervolgens wordt het water 10 minuten getrokken en het verkregen aftreksel opgedronken.

Het heeft antiseptische, mild diuretische of vochtafdrijvende en slijmoplossende werkzaamheden. In de volksgeneeskunde worden kompressen gemaakt om insectenbeten mee te behandelen.

De wortels worden in olie gekookt zodat men een lotion verkrijgt die goed is tegen bronchitis; deze lookolie wordt op de rug gesmeerd teneinde de bronchitispatiënt het hoofd te bieden.

De bladeren kunnen gebruikt worden om jeuk en bulten van insecten te behandelen. 

Als de bladeren worden ingenomen dan veroorzaakt dat een zweten; ofwel het vrijkomen van afvalstoffen. Hierdoor is het goed tegen ziekten die door afvalstoffen veroorzaakt worden zoals astma, bronchitis en constitutioneel eczeem.

Familie

Jong, rond blad van look-zonder-look

Look-zonder-look behoort tot de kruisbloemenfamilie. Ondanks dat de naam anders doet vermoeden is deze plant geen familie van alliumfamilie.

Look-zonder-look is familie van de witte waterkers mosterdplant, koolsoorten zoals broccoli en spitskool, mierikswortel, knolraap, barbarakruid, koolzaad, veldkers, pinksterbloem, echt lepelblad, witte waterkers , herderstasje, radijs, rammenas of zwarte radijs, witte krodde, peperkers en tuinkers.

Een eetbare plant op de akker

Look-zonder-look groeit soms op akkerlanden. De ironie wil dat een boer last heeft van deze eetbare plant omdat het de groei van zijn geplante eetbare gewassen tegenwerkt.

Boeren moeten veel moeite doen om de plant met synthetische pesticiden te bestrijden terwijl ze er ook voor zouden kunnen kiezen om de plant te oogsten en te verkopen of gebruiken als wilde groente. In landen van Afrika zal men nooit een eetbare plant van de akker weren. Het is juist een extra gratis mogelijkheid om te eten, of om de portemonnee meer gevuld te krijgen.

Eettips look-zonder-look

In Duitsland versnippert men het blad om het door de kwark of roeryoghurt te doen. In Engeland schijnt men deze plant nog altijd op een boterham met kaas te doen. De bloemen worden ter decoratie gebruikt van bijvoorbeeld een sorbet.

Het zwarte zaad van look-zonder-look is een goede vervanging van de zwarte peperkorrel; het heeft een scherpe smaak. Verder kan look-zonder-look prima dienst doen in een soep of salade. Wie echt eens wat anders wil maakt een pesto van de bladeren van look-zonder-look.

Inhoudsstoffen

Van look-zonder-look worden de bladeren, stelen, bloemen en de wortel gebruikt. Voor medicinaal gebruik wordt eigenlijk alleen de wortel gebruikt. Hierin zitten proteïnen, glycosiden zoals mosterdolieglycoside en sinigrine, glucosinolaten, vitamine A en vitamine C en flavonoïden.

Bloempjes van look-zonder-look

Toepassingen

Look-zonder-look wordt voornamelijk ingezet bij verkoudheid, reumatische aandoeningen zoals artritis, artrose, jicht en slecht helende wonden. 

Wanneer je het op medicinale basis wilt eten is het goed om het minstens driemaal per week te plukken en door de maaltijd te doen. Tegen slecht helende wonden kun je de bladeren kneuzen en op de wond aanbrengen. Ook het drinken van een thee kan heel goed dagelijks worden gedaan.

Bronnen artikel look-zonder-look

• Boek: geneeskrachtige planten en kruiden, Dr. Ute Künkele en Till R. Lohmeyer
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Look-zonder-look
• http://de.wikipedia.org/wiki/Knoblauchsrauke
• http://wilde-planten.nl/look-zonder-look.htm
• Foto´s: wikimedia commons
• http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Alliaria+petiolata