De geneeskracht van maanzaad

Latijnse naam: Papaver somniferum

Maanzaad wordt gewonnen uit de papaver somniferum. In Nederland groeit dit plantje prima. Het heeft een bloem die maar één of twee dagen groeit, maar die wel erg mooi is. Je zou het kunnen planten als je af en toe wat maanzaad wilt gebruiken voor door brooddeeg, of op een cake. Maanzaad is leuk ter decoratie. Als je de Papaver somniferum eenmaal in je tuin hebt staan, spreidt hij zichzelf uit en kom je er waarschijnlijk niet meer vanaf.

Papaver is de bol waaruit de bloem ontstaat. Somniferum betekent slaapverwekkend. Van oudsher is bekend dat je goed van maanzaad gaat slapen. De plant wordt ook wel de slaapbol genoemd.

Het mag verkocht worden

Uit een 119 pagina's tellend rapport gemaakt in opdracht van de Europese Commissie blijkt dat de consumptie en verkoop van maanzaad niet aan banden is gelegd, hoewel het bijna altijd vervuild is met morfine, codeïne en andere alkaloïden. 

De vervuiling is echter minimaal en er worden slechts zeer zelden problemen gemengd met voedsel dat maanzaad bevat.

Geschiedenis, van maanzaadcake tot heroïne

Een onderzoek geeft een mooi historisch overzicht van het gebruik van papaver, heroïne en maanzaad, producten van dezelfde plant..

De Soemeriërs kenden 4000 jaar voor Christus de papaver noemde het 'geluk'. 

In Zwitserland is 2000 jaar voor Christus een maanzaadcake gebakken, zo blijkt uit een archeologische vondst. 

Opium was waarschijnlijk bekend bij de antieke Egyptenaren en Grieken. Hippocrates heeft volgens een Amerikaans overheidsrapport over heroïne een thee aanbevolen op basis van brandnetelzaad en maanzaad.

Opium is via de Arabieren in China beland en een Chinese arts gaf zijn patiënten een mix van opium en cannabis indica voor hij een operatie ging uitvoeren.

Het wijdverspreide gebruik van opium is in China begonnen nadat de Nederlanders China voorzagen van tabak uit Java. De Chinezen vermengden de tabak met opium. De Chinezen begonnen massaal met het roken van tabak, en soms alleen opium. De VOC is vooral rijk geworden door vervolgens niet alleen tabak maar ook opium te verbouwen en te verkopen aan de Chinezen.

In 1803 werd door een Duitse drogist, Serturner, voor het eerst de werkzame alkaloïde in opium geïsoleerd, die morfine werd genoemd, naar Morpheus, de Griekse God van de slaap.

Morfine werd vanaf die tijd de belangrijkste pijnstiller in de medische wereld. De burgeroorlog van de V.S. Kon niet worden gevoerd zonder morfine als pijnstiller. De soldaten werden er vervolgens verslaafd aan, wat de army's disease of de soldatenziekte werd genoemd.

Foutje van Bayer?

De Duitse farmaceutische fabriek Bayer heeft in 1874 de stof heroïne op de markt gebracht met de belofte dat het een niet-verslavend substituut van morfine is. Niet lang daarna blijkt dat het verslavende en narcotische effect van heroïne veel groter is dan dat van morfine.

Was dat een foutje, of kwade opzet? morfine wordt als commerciële pijnstiller nog steeds in ziekenhuizen gebruikt. Het verslavende effect zorgt ervoor dat het meer wordt gebruikt, dus dat er meer winst wordt gemaakt. Blijkbaar lukt het wetenschappers maar niet om een niet-verslavende pijnstiller te ontwikkelen.

Laudanum

Laudanum is een volgens vele onderzoeken pijnstillende drank uitgevonden door Paracelsus, een Zwitserse arts in de Middeleeuwen. Het is maanzaad met alcohol en gedestilleerd water. Dit werd tot in de 20e eeuw massaal gebruikt als pijnstillend middel in Europa en later de V.S. In de 20e eeuw werd het gevaar, vooral gewenning en verslaving van laudanum onderkend, en is het gebruik aan banden gelegd. Het mocht alleen onder artsentoezicht worden ingenomen.

In principe werkt een thee met heet water van 10 gram maanzaad pijnstillend, en zouden mensen dat kunnen gebruiken. Dit wordt op diverse websites verteld en het is een bekend verhaal onder opiumgebruikers of heroïneverslaafden. Voor deze laatste twee groepen kan een maanzaadthee zelfs een middel zijn om van hun verslaving af te geraken.

Het gevaar van maanzaadthee als pijnstiller

Op de buitenkant van maanzaad zitten residuen morfine, codeïne en thebaïne. Deze residuen komen van de latex die de binnenkant van de bol, het omhulsel van het vruchtbeginsel, produceert. Maanzaadthee wordt vooral gedronken door mensen om het effect. In de medische literatuur is bekend dat er gevallen zijn die van heroïneverslaving af zijn gekomen door maanzaadthee.

Op de buitenkant van maanzaad zitten minieme hoeveelheden opium, en deze opium kan met een thee in het water geraken. Maar hiervoor moet je erg veel maanzaad gebruiken om er iets van te merken, als heroïneverslaafde. Et zijn mensen die bijna een kilo per dag aan maanzaad gebruiken om het effect van maanzaadthee te merken, een thee die overigens niet lekker smaakt. Het meest extreme geval is bekend van een bakker in Australië met een heroïneverleden. Hij zette elke dag 2 liter thee van vier kilo maanzaad. Het was zijn baas opgevallen dat hij grote hoeveelheden maanzaad bestelde.

Mensen die een paar honderd gram maanzaad per dag gebruiken om van een heroïneverslaving af te komen, merken dat ze daarna verslaafd zijn aan maanzaad. Dat betekent dat als ze een dagje de thee niet drinken, ze allerlei ontwenningsverschijnselen krijgen, zoals lichaamspijn, angstaanvallen, overgeven, diarree, heftig zweten

Het gebruiken van maanzaadthee als pijnstiller wordt door sommige websites als mogelijkheid aangeboden. In extreme gevallen is het misschien een goed idee, want als niet heroïneverslaafde merk je al iets van de pijnstillende werking als je een kopje thee drinkt met 10-20 gram maanzaad. Wat bijwerkingen betreft is deze hoeveelheid waarschijnlijk niet ongezonder dan een paracetamol. Het is echter niet geschikt voor langdurig gebruik, want je kunt er toch verslaafd aan raken, of aan gewennen, en bij dat laatste heb je steeds meer nodig.

Relatief weinig antioxidanten

Een vergelijkend onderzoek tussen de zaden van ajwain, fenegriek, mosterd en papaver, toont aan dat de laatste over de minste antioxidanten beschikt. Als deze planten hebben medicinale werkingen maar die zijn dus niet altijd herleidbaar tot de antioxidantwaarde. Ajwain blijkt over de meeste antioxidantwerking te beschikken, dan mosterd, daarna fenegriek en als laatste maanzaad.

Avicienna en opium

In en filosofiestudie op de universiteit van vandaag zul je te horen krijgen dat Avicienna een belangrijk filosoof was. Hij was echter een filosoof en arts tegelijk en blinkt uit in beide disciplines, Hij wist niet alleen hoe een gezonde geest denkt, maar ook hoe een gezond lichaam kan worden verkregen, een stukje interdisciplinairiteit dat voor veel academici ongekend, onbekend  en vooral onbemind is, want iemand kan niet goed zijn in twee dingen. Deze briljante geest schrijft over Papaver somniferum:

You can use opium topically for painful joints affected by gout.

Je kunt opium dus uitwendig gebruiken als pijnstiller.

Verder schreef Avicienna:

Pain can be alleviated in three ways: By eliminating the cause of pain By the use of sedatives such as alcohol By the use of analgesics such as opium But the true way for pain relief is the first one.

Wat de oorzaak van pijn betreft, op dat punt is nu de wetenschap beland, de oorzaak aller pijnen is gelegen in oxidatiestress, veroorzaakt door een overdaad aan oxidanten, die kan weggehaald worden door antioxidanten uit groenten, fruit, noten en zaden. Avicienna was zijn tijd ver vooruit, ongeveer 4 millennia.

Verder ziet hij dat opium niet de oorzaak bestrijdt maar slechts de werking van de zenuwcellen onderdrukt:

Opioids are drugs which prevent nerves to conduct painful sensory impulses due to its cooling effect

Opium is niet alleen een pijnstillend middel, maar ook een slaapoproepend middel.

Opioids can be used orally or rectally in patients with insomnia

Tot op de dag van vandaag kunnen we bij een arts kiezen tussen zetpillen of orale pillen met morfine.

Maar te veel opium is helemaal niet gezond. Het verzwakt onze geest. Avicienna zegt:

Opium can cause memory and reasoning dysfunction

Vroeger waren er opiaten als antihoestmiddel te koop. Je kom er speciaal om vragen bij de huisarts. Maar die middelen hebben te veel bijwerkingen. Avicienna ziet opiaten als een laatste redmiddel bij hoestproblemen, dus niet iets wat een arts zomaar op verzoek voor mag schrijven, zoals in onze tijd gebeuren.

If all other treatments fail, opioids can be used to treat severe cough.

Mensen met koorts of tuberculose moeten dit echter niet als antihoestmiddel gebruiken:

Opium may lead to difficulty breathing, which can lead to death.

Ook het ademhalingssysteem kan iets te rustig worden van opium:

Avoid topical use of these drugs on the chest, they can interfere with respiratory organs and suppress them.

Een andere manier om opiaten te gebruiken is als laatste redmiddel bij diarree, een ziekte waaraan mensen kunnen sterven, als het wekenlang aanhoudt:

If diarrhea leads to fainting and other treatments fail, you can use opioids to stop diarrhea.

Opium werd dus gezien als een soort laatste redmiddel,  

Physicians should be able to predict the duration and severity of pain and patient’s tolerance and then weigh the risks and benefits of opium administration. Between opioids select the less potent and combine it with its antidote.

In ziekenhuizen liggen patiënten aan allerlei apparatuur die bijvoorbeeld de hartslag meet. In de tijd van Avicienna waren die er nog niet maar hij adviseerde wel iets in die richting:

If you have no other option but to use opioids, closely monitor patient’s pulse to avoid overdosing.

Recepttips maanzaad

Maanzaadthee moet je beslist niet te vaak drinken, en alleen bij pijn innemen, want het kan je geestkracht verzwakken.

1. Je kunt een pijnstillende maanzaadthee maken
2. Maanzaad is toe te voegen aan een muesli, havermout of een pap
3. Maanzaad kun je aan een salade toevoegen
4. Maanzaad kun je door brooddeeg of koekjesdeeg doen
5. Voeg eens wat maanzaad toe aan een chai, bijvoorbeeld gemengd met kaneel, steranijs en verse gember. Je kunt kokosmelk of kokosroom gebruiken om de chai veganistisch te houden.

Lees verder:

Artikel 31 Sapkuur tijdens het vasten 

Helianthus annuus Zonnebloempitten 

Fagus sylvatica Beukennootje