De geneeskracht van aardbeien

Latijnse naam: Fragaria ananassa

Aardbeien kunnen we vers kopen maar ze worden ook in de markt gezet als jam, gelei, sappen en siropen. Deze producten kunnen we beter zelf maken, zodat de voedingswaarde wat hoger is. Een fabrikant zal proberen om zo min mogelijk aardbeien in een jam te doen omdat de aardbei een relatief duur ingrediënt is.

Verse aardbei is eigenlijk het gezondst, en vers profiteren we het meest van zijn voedingswaarde en medicinale eigenschappen.

Traditioneel gebruik aardbeienblad

Aardbeienbladeren zijn niet eetbaar, maar ze kunnen in kleine hoeveelheden wel een medicijn zijn. In de traditionele volksgeneeskunde is aardbeienblad een middel dat de eetlust versterkt, tegen verhoogd cholesterol, hoge bloeddruk en problemen in de ingewanden zoals diarree.

Verder worden de bladeren gebruikt als diuretisch middel, versterken ze het gezichtsvermogen, verbeteren ze het gebit, kunnen ze nierstenen oplossen, worden ze gebruikt tegen ingewandswormen, anemie, hepatitis, problemen van het zenuwgestel, ter verbetering van het immuunsysteem.

Ook worden aardbeienbladeren gebruikt om de ingewanden en lever tot meer activiteit aan te sporen, worden ze gebruikt als diarree onderdrukkend middel, kunnen ze een deel zijn van een behandeling tegen artritis en worden ze gebruikt om de spijsvertering te versnellen.

Aardbeiblad tegen diabetische nierinsufficiëntie

Uit onderzoek blijkt dat aardbeiblad effect heeft op enzymen die meehelpen bij de vertering van glucose, zoals alfaglucosidase. 

Hierdoor wordt de bloedsuikerspiegel genivelleerd. 

Ook worden hierdoor koolhydraten langzamer geabsorbeerd, wat eveneens voor een bloedsuikerspiegelnivellerende werking zorgt. 

Daarbij blijkt dat aardbeiblad zorgt voor hogere insulinespiegels, dus het kan zijn dat de alvleesklier wordt aangespoord om meer insuline vrij te geven. 

Al deze gegevens duiden op een medicinale werking van aardbeiblad bij diabetes. 

Dat was niet exact wat de onderzoekers wilde weten, want men wilde eigenlijk kijken wat het effect is van aardbeiblad op diabetische nierinsufficiëntie. 

Maar tegelijkertijd zien onderzoekers een vermindering van albuminuria, lagere ureanitrogeen gehaltes, lagere creatinine concentraties en lager urinezuurspiegel in de urine. 

Dat betekent dat de nieren beter gaan werken, waardoor de medicinale werking van aardbeiblad op de nieren is aangetoond.

In het onderzoek werd ongeveer 200mg.kg gedroogd aardbeidbladpoeder gebruikt op proefdieren, wat ongeveer neerkomt op 15 gram bij iemand van 75 kilo.

Voedingsstoffen aardbei

In 18 aardbeien van middelgroot formaat zit 50% van de ADH voor mangaan, volgens een wetenschappelijke studie. 

Verder zitten er redelijk goede hoeveelheden jodium, magnesium, ijzer, fosfor en koper in de aardbei. 

Wat vitaminen betreft bevat het behoorlijk wat vitamine C. 160 gram aardbeien is genoeg voor 50% van de ADH aan vitamine C.

250gram aardbeien bevat 30% van de ADH aan foliumzuur.
Verder zitten er de vitaminen thiamine, niacine, riboflavine, vitamine B6, vitamine K, vitamine A en vitamine E in.

Verschillen in voedingswaarde

Overigens zeggen andere onderzoeken dat 100 gram aardbeien al genoeg is voor de ADH van aardbeien. 

Dat kan te maken hebben met het feit dat elke fruitsoort een andere percentage aan voedingsstoffen heeft, wat door een veelvoud van factors kan komen, zoals 

1. De cultivar die is gebruikt, 
2. Het weertype waaronder de aardbei is gekweekt, 
3. Het moment van oogsten en 
4. De manier waarop aardbeien zijn bewaard tijdens het vervoeren naar de markt. 

Ellagitanninen in aardbei

Onderzoekers noemen medicinale stoffen soms niet-nutritieve stoffen om ze te onderscheiden van vitaminen en mineralen, maar die term klopt niet helemaal want ze spelen een hele belangrijke rol voor het goed functioneren van het lichaam en verschillende onderdelen daarvan. 

Secundaire metabolieten of fytonutriënten zijn betere aanduidingen. In de aardbei zitten veel ellagitanninen zoals galluszuur.  

Onderzoekers zien dat ellagitanninen op verschillende manier gemetaboliseerd worden. Een klein gedeelte wordt door de lever opgenomen en verlaat het lichaam snel via de urine, maar onderzoekers weten nog niet precies waarom dit gebeurt. 

Het meeste wordt omgezet tot een reeks aan verschillende stoffen in de darmen. Sanguïne H^is een typische ellagitannine voor aardbeien en frambozen, waarvan men weet dat het lichaam het heel goed gebruikt, maar onderzoekers weten nog niet precies waarvoor het wordt gebruikt. 

Dat komt mede omdat het gros van de huidige onderzoeken is gedaan naar anthocyaninen in plaats van naar ellagitanninen.

Anthocyaninen in aardbei

Anthocyaninen worden in de maag opgenomen en als ze in de lever komen dan gaan ze via het bloed weer terug naar de ingewanden. 

Anthocyaninen glycosiden daarentegen worden niet opgenomen in de maag, maar pas veel later in de ingewanden. Wetenschappers weten nog niet precies hoe deze spijsvertering werkt, maar wel dat het een gezonde invloed heeft op de ingewanden en nieren. 

Een groot deel van de anthocyaninen lijkt veranderd te worden door de darmflora, ons microbioom, in fenolzuren. 

Een hiervan is pelargodinine gluycoside. Het staat vast dat de mens deze stof zelf aanmaakt van anthocyaninen in de darmen.

Aardbei is goed voor het hart

Stoffen in aardbeien verbeteren de bloedvaten, de bloedvettenstofwisseling en zorgen ervoor dat oxidatieve stress wordt tegengegaan 

Hierdoor zijn ze behulpzaam bij cardiovasculaire aandoeningen, stelt een onderzoeksteam. 

Het is iets gemakkelijker om bevolkingsonderzoek te doen en dan ziet men bijvoorbeeld dat een hogere inname van aardbeien door bijna 30.000 vrouwen in de menopauze,  met overgewicht, het risico op een hartinfarct sterk doet dalen. 

Ook in andere onderzoeken op mensen ziet men dat het eten van aardbeien, tweemaal per week, het risico op hartziekten doet afnemen. Dat komt onder andere omdat stoffen in aardbeien goed zijn voor de aderwanden en zorgen dat daar geen plaque kan ontstaan.

We kunnen zelf concluderen dat als tweemaal per week aardbeien eten het risico op hart – en vaatziekten doet afnemen, het nog beter is als we ze viermaal per week eten. 

Daarnaast kunnen we ze combineren met andere vruchten die goed zijn voor het hart, zoals bramen en frambozen. 

Verder kunnen we vaker groenten gebruiken, zoals knoflook, om de bloedvaten in nog betere conditie te brengen. 

Op deze manier kunnen mensen die hun hartwerking willen verbeteren en aderverkalking willen tegengaan, gebruik maken van medicinale voeding.

In een onderzoek onder 72 mannen van middelbare leeftijd blijkt dat het eten van aardbeien en andere bessen binnen 8 weken al zichtbare verbeteringen geeft voor allerlei bloedparameters zoals cholesterol, verlaagde bloeddruk en verminderde bloedklontering.

Aardbei als chemopreventie

Cyaninen, proanthocyanidinen en ellagitanninen blijken kankerremmende eigenschappen te hebben. 

Er zijn meerdere manieren waarop de aardbei als kankerpreventiemiddel kunnen worden gebruikt. Onderzoekers noemen het de chemopreventive werking, omdat stoffen in aardbei net zo werken als een chemokuur. 

Ten eerste kunnen aardbeien oxidatieve stress tegengaan, waardoor kanker in de eerste lijn wordt voorkomen.

Kanker gaat altijd gepaard met overproductie aan vrije radicalen, en daarom is het belangrijk deze overproductie tegen te gaan met bessen zoals aardbeien, frambozen, bramen, zwarte bessen, kruisbessen en rode bessen, waar allemaal veel gezonde stoffen tegen kanker in zitten.

Daarnaast kunnen de anthocyaninen de kankercel binnendringen en daar de DNA-schade herstellen. 

Wanneer dat is gebeurd, zal de kankercel uit zichzelf besluiten om dood te gaan, wat apoptose wordt genoemd door wetenschappers. 

Een ander proces is de vorming van nieuwe bloedvaten in een tumor, zodat deze groter kan worden. Dit proces wordt eveneens tegen gegaan door aardbeien.

Toch zijn er bij wetenschappers nog steeds veel meer vragen dan antwoorden wat betreft de antikankerwerking, en moet er dus veel meer onderzoek worden gedaan. 

Wat we nu weten is dat het vooral preventief werkt, op basis van onderzoeken op grote groepen mensen.

Stoffen in aardbei en stoffen in frambozen lijken op sommige fronten op een andere manier kanker tegen te gaan, en wetenschappers willen precies weten hoe dat komt.

Er zijn onderzoeken gedaan op mondkanker, darmkanker, longkanker, huidkanker, slokdarmkanker, borstkanker, prostaatkanker en botkanker waaruit blijkt dat stoffen in aardbei daar goed tegen werkt.

Dat betekent niet gelijk dat aardbeien een medicijn zijn bij kanker, maar dat het preventief kan werken bij de vorming van tumors. In dit licht is het belangrijk om te weten dat kankertumors en soms 25 jaar over doen om te ontstaan, en het eten van gezonde voeding als aardbeien, kan dat ontstaansproces tegengaan.

Aardbei tegen westerse ziekten

Westerse ziekten, ook bekend onder de term welvaartsziekten, zijn ziekten die in eerste instantie veel prevaleren in de ontwikkelde landen, waar veel industrievulling wordt gegeten. 

Wat dat betreft is industriële ontwikkeling geen vooruitgang, maar een devaluatie op gebied van voedselkwaliteit die leidt tot degeneratie van de gezondheid van honderden miljoenen mensen. 

In onze tijd zien we dat steeds meer ontwikkelingslanden het westerse consumptiepatroon volgen waardoor ook hier sprake is van meer westerse ziekten, die we misschien duidelijker kunnen omschrijven met de term industriële vullingsziekten.

In een onderzoek op 18 mensen blijkt dat het consumeren van 500gram aardbeien per dag een zeer goede invloed heeft op allerlei parameters die met ontstekingen gepaard gaan. 

Het vitamine C-niveau in het bloed neemt duidelijk toe. Uit een onderzoek op 87.000 vrouwen gedurende 14 jaar blijkt dat de bloedvaten veel elastischer zijn en dat er een sterk verlaagd risico is op hypertensie of hoge bloeddruk. 

Ook is er een verbeterend effect te zien van aardbeien op mensen met obesitas en diabetes.

Aardbei beschermt hersenfuncties

In een onderzoek op oudere vrouwen blijkt dat eenmaal tot tweemaal per week aardbeien eten leidt tot een vermindering van de afname van cognitieve functies. 

Dat pleit er dus meer voor om hersenbeschermende voeding, waaronder niet alleen aardbeien vallen maar alle bessen, en verder voedingsstoffen zoals bonen, walnoten, rozemarijn en kokosolie, iets vaker te eten dan eenmaal of tweemaal per week.

Vele neuroprotectieve voeding kunnen we dagelijks eten. Wat aardbeien betreft is het mogelijk dat de flavonoïden bescherming bieden voor de hersenen, zo melden onderzoekers.

Ook depressie heeft te maken met een verminderde hersenwerking en een tekort aan bepaalde voedingsstoffen, waarbij de aardbei een uitkomst kan bieden. 

Verder is er een onderzoek gedaan naar de ziekte van Huntington, een andere hersendegeneratieve ziekte. Fisetine is een polyfenol in aardbei dat een medicinale functie kan hebben tegen deze ziekte.

Recepttips

1. Aardbeien kun je prima in de blender doen om een lekker smoothie mee te maken. Combineer en varieer het met andere bessen en banaan om er nog meer van te genieten.
2. Een warme aardbeiensaus kun je maken door geblenderde aardbeipuree in een pannetje op het vuur te verwarmen. Dit is een lekkere saus over een pannenkoek, ijsgerecht of gewoon op brood als oerverse warme aardbeienjam zonder suiker.
3. Aardbeien kun je prima in een granenontbijt doen om dit extra gezond te maken, doe ze bijvoorbeeld in een havermoutpap of zelf samengestelde muesli.
4. Een aardbei kun je rijgen aan een stokje, samen met appel, ananas, abrikoos en framboos. Zo maak je heerlijke fruitsateh, wat een aangename zomerse snack kan zijn, of wat leuk is om te krijgen als toetje.
5. Aardbeienplakjes kun je zo op de boterham doen als beleg, maar je kunt ze ook meebakken met een pannenkoek om een heerlijke aardbeienpannenkoek te maken.
6. Aardbeien zijn een ideaal jamfruit. Als je zelf niet genoeg aardbeien in de tuin hebt staan kun je naar de markt gaan als deze bijna is afgelopen. Op de Albert Cuypmarkt kun je vaak rond sluitingstijd aardbeien tegen sterk gereduceerde prijs kopen, en dat geldt ook voor andere markten in Nederland.
7. Aardbeien kun je invriezen om ze later te gebruiken in een gerecht, maar je kunt ze ook gebruiken als ijsblokje. Doe gewoon een bevroren aardbei in een limonade en deze blijft langer koud, bovendien kun je na gebruik van het ijsblokje de aardbei opeten.
8. Als je aardbeimuffins maakt kun je aardbeien puree maken en dat mengen met het deeg, in plaats van water, zo geef je het deeg een goede aardbeismaak. Om het zoet te maken kun je door het deeg een gepureerde banaan mengen.
9. Aardbeien zijn heerlijk als puur sap in een slowjuicer. Vergeet echter niet dat je ook de pulp kan gebruiken, dus vries de pulp in voor later gebruik, of voeg het gelijk aan bakwaar toe, Het is goed voor als je een jam, aardbeientaart of aardbeienmuffin maakt.
10. Een aardbeientaart is niet heel moeilijk om te maken. Zorg dat je eerst een goede bodem hebt en afbakt, Een extra tip is om het deeg van de bodem alvast naar aardbei te laten smaken door het te mengen met aardbeipuree. Op de afgebakken bodem smeer je eerst een laag roomboter, zodat de aardbei niet teveel doordringt in de bodem. Daarna doe je er aardbeienmousse overheen. Wanneer je deze mousse of puree mengt met agar-agar geef je het de kans om wat op te stijven. Voordat je et serveert doe je er slagroom op. De slagroom maak je met palmsuiker en eventueel wat steviabladpoeder. Op de slagroom leg je een paar hele aardbeien die je in honing hebt gedrenkt. In de koelkast wordt alles tot een mooi stevig geheel. De taart kun je een paar dagen bewaren in de koelkast, maar het is lekkerder om het op te eten.