Hoofddenken en Hartweten

Wetenschappers doen hun kennis op door verder te reiken dan de zintuigen. Sommige wetenschappelijke instrumenten zoals camera´s en microscopen zijn verlengstukken van menselijke zintuigen. Andere instrumenten kunnen goed meten of rekenen. Met deze instrumenten wordt niet alleen de waarneembare werkelijkheid onderzocht maar ook het deel van de wereld dat niet waargenomen kan worden.

Met de ratio kunnen we de wetenschappelijke feiten tot een kloppend geheel samensmeden en op deze manier vullen wetenschappers de details in van ons wereldbeeld. 

De ratio als smid van de waarneming lijkt hier ons belangrijkste instrument waarover de mens zelf beschikking heeft. 

Lastige vragen stellen wetenschappers niet vaak aan zichzelf. Dat moeten de wetenschapsfilosofen doen. Een filosoof kijkt met een meta-visie naar andere vormen van wetenschap.

Hoofddenken en Hartweten

Zou het niet zo kunnen zijn dat de mens zelf een instrument heeft om wijsheid te verkrijgen. 

Er zijn allerlei geleerde mensen geweest die naar zo'n intuïtief weten redeneerden. In dit artikel komen visies van Ouspensky, Spinoza, Plato, en Sheldrake aan bod. Dit zijn stuk voor stuk wetenschappers geweest die dachten dat de mens meer is dan een toevallig samenraapsel van atomen.

De mens kan niet alleen iets weten met zijn hoofd, maar ook met zijn hart, zo wordt deze kennis vertaald in New Age beweging. 

Daar zit toch een kern van Waarheid in. Deze wijsheidskern is niet meetbaar met een rationeel instrument, maar alleen toetsbaar door mensen zelf, doordat de mens luistert of zijn hartweten resoneert iets uit zijn omgeving.

Klopt ons huidige wereldbeeld?

Een lastige vraag is: klopt het huidige wereldbeeld? Hoeven we slechts nog details in te vullen? Dat zijn vragen die niet vaak aan de orde worden gesteld. Je kunt jezelf wagen tot het stellen van een nog meer fundamentele vraag. 

Werken we alleen met onze ratio? Er zijn in de geschiedenis van de filosofie veel wijze mensen geweest die op het bestaan van een kenvermogen wijzen dat dezelfde problemen kan begrijpen als de ratio, alleen dan iets sneller.

Ouspensky

Ouspensky geldt als een leerling van Gurdjieff die zeer interessante wetenschappelijk-spirituele verhandelingen heeft geschreven, Hij is een scherp waarnemer en denker geweest. Ouspensky stelt in zijn boek ´De mens en zijn mogelijke evolutie´ dat de mens zichzelf niet kent. Ken uzelf in de juiste verhoudingen, stond er boven het orakel van Delphi. 

In onze wereld kunnen mensen die op zoek zijn naar kennis zich richten op de wetenschap, maar als je de mens en jezelf wilt leren kennen, dien je een spiritueel leven te leiden. 

Mensen hebben volgens Ouspensky de beschikking over een latent aanwezig ´hoger bewustzijn´ waarvoor in onze taal nog geen goed woord is. 

Dit ´hoger bewustzijn´ treedt volgens Ouspensky op in een toestand van objectief bewustzijn.
Volgens Ouspensky zijn er vier soorten bewustzijn: Slaap, waakbewustzijn, zelfbewustzijn en hoger bewustzijn. 

De meeste mensen bewegen zich enkel in de twee eerstgenoemde bewustzijnsfasen. Ouspensky hanteert het beeld dat de mens in potentie meer vermogens dan de meeste aannemen want leven vanuit een zelfbewustzijn of hoger bewustzijn doen erg weinig mensen en is een compleet ander leven.

Drie denkcentra

Verder zegt Ouspensky dat de mens drie denkcentra heeft. Volgens Ouspensky weten spirituele scholen exact wat het verschil is tussen de drie denkcentra, het hoofd(ratio), de borstkas(Emotie) en het bekkencentrum(instinct).

Het belangrijkste verschil is dat de borstkas 30.000 keer zo snel denkt als het hoofd en dat het bekkencentrum op zijn beurt 30.000 maal zo snel denkt als de borstkas. 

Hij haalt allerlei dagelijkse voorbeelden aan uit de dagelijkse praktijk. Als je iets nieuws keert doe je dingen langzaam omdat je het met je ratio doet. 

Als je het gevoel begint te krijgen handel je het geleerde vanuit de borstkas en gaat het al sneller. Maar wanneer het een tweede natuur is geworden en je het helemaal vaardig bent, dan kun je de handeling als het ware instinctief verrichten, vanuit het bekkencentrum. Je doet de dingen zo snel dat de ratio het niet meer bij kan houden.

Spinoza

Ouspensky leefde in de 20e eeuw maar veel eerder werd er ook al over een extra kenvermogen geschreven. Spinoza schrijft in zijn boek ´Ethica´ over het intuïtieve weten. Dat is een ander kenvermogen dan de ratio, zo stelt Spinoza. Het intuïtieve weten kan dezelfde problemen begrijpen als de ratio. Filosoof Miriam van Reijen zegt terecht dat Spinoza jarenlang ten onrechte als rationalist is aangemerkt. 

Voor Spinoza vormde het ´intuïtieve weten´ het hoogste en belangrijkste kenvermogen. Tijdens een intuïtief inzicht kan de persoon zijn eigen persoon, leven, gedrag, gedachten en lot in zijn verhouding met God. 

Uit dit ´werkelijke inzicht´ haalt een mens zijn hoogste geluk. Spinoza en Ouspensky worden beschouwd als belangrijke denkers en zij zijn niet de enige die erop wijzen dat de mens meer is dan wat hij lijkt.

Plato

Plato

Plato wijst eveneens op het feit dat de mens in potentie veel meer is dan een aards wezen. De mens is als een hemelwagen bestuurd door twee paarden, legt Plato uit in Faidon. Goden hebben twee edele paarden maar de mens heeft een edel paard en een gewoon paard. Daarom gaat de mens vaak de verkeerde kant op. Kunnen mensen ervoor kiezen om een tweede edel paard te scheppen? 

Met andere woorden: kan een mens zichzelf dermate ontwikkelen dat hij goddelijke kwaliteiten krijgt wat gepaard gaat met nieuwe kenvermogens? 

Ja, dat kan volgens Plato en daarom stichtte hij zijn filosofische school.
Uit de vergelijking met de hemelwagen blijkt dat zowel Plato als Ouspensky de mens beschouwen als een onvolkomen wezen, een wezen wat zoals Ouspensky het noemt ´Als een plant uit een zaadkorrel kan opschieten´.

Gnosis

Gnosis betekent letterlijk ´inzicht, ´kennis´ of ´innerlijke wetenschap´. De gnostiek is een spirituele stroming in het Christendom die sterk is vervolgd door de leiders va de Rooms-Katholieke kerk. 

Gnostici zoals de Paulicianen in Armenië, de Katharen in Zuid-Frankrijk en de Albigenzen op de Balkan hangen het idee aan dat de mens in zuiverheid kan staan in het licht, waardoor de mens boven het menselijke uit kan stijgen en aan het goddelijke kan deelnemen. 

Volgens gnostici is de ware bedoeling van het christendom voor ieder mens om zichzelf te bevrijden va het aardse juk. Dit gnostieke weten lijkt in beginsel zeer veel op het intuïtieve weten van Spinoza.
Daarnaast is het zo dat de gnosis enige aandacht vereist om tot werking te komen, net zoals de mens dient te zorgen dat beide paarden van zijn hemelwagen edel worden. 

Het gnostieke kenvermogen stelt mensen in staat om direct in contact te staan met zijn omgeving waardoor allerlei indrukken niet middels de zintuigen binnenkomen maar binnen de geest. 

Je zou het zo kunnen zien: als een gnosticus iets wilt weten, richt hij zich op het onderwerp waarna voor zijn geestesoog het nieuwe beeld verschijnen waaruit inzicht kan worden opgedaan. 

Jan van Rijkenborgh is een belangrijk schrijver van gnostieke boeken in Nederland en hij spreekt als rozenkruiser eveneens over het goddelijk zaadvonkatoom; dat is hetzelfde principe als Plato en Spinoza benoemen.

Van rijckenborgh, een Nederlandse wijsheidsleraar

Meer dan de ratio

De wetenschap heeft nog niet in haar wereldbeeld opgenomen dat de mens over een kennisinstrument kan beschikken waarmee hij de werkelijkheid eerstehands kan doorschouwen. 

Aangezien zoveel intelligente mensen van een dergelijk instrument uitgaan, is het niet wetenschappelijk verantwoord deze wetenschappelijke hypothese terzijde te schuiven. 

Echter in de wetenschap wordt over het algemeen de stelregel gebruikt dat als iets niet te bewijzen is, het automatisch buiten het wetenschappelijk wereldbeeld valt en dat mensen die hun logisch verstand gebruiken ervan moeten uitgaan dat het niet bestaat. Maar wat als er meer is dan het logisch verstand, de ratio?

Wat zegt een wetenschapsfilosoof over wetenschap?

De wetenschap ziet kennis verkregen op andere dan volgens de methoden voorgeschreven manier niet als wetenschappelijk bewijs en beoordeelt de kennis als inferieur aan wetenschappelijke kennis. Is dat terecht? 

Je zou zeggen dat wetenschappelijke kennis is gestoeld op harde, objectieve feiten. Dat is inderdaad de bedoeling. 

Toch blijkt het telkens weer dat wetenschappers niet objectief kunnen zijn. 

Hiermee hoeven we niet slechts te focussen de krantenberichten over frauderende wetenschappers. De praktijk van wetenschappers toont aan dat wetenschap op zijn best een twijfelachtig instrument is om waarheid mee op te doen. 

Dat zullen wetenschappers niet snel beweren maar wetenschapsfilosofen zoals Popper zeiden al dat de wetenschap niet objectief kan zijn. 

Volgens Popper zorgen de wetenschappers zelf voor uitslagen. 

Als een medisch onderzoeksteam, een militair team en een academisch team hetzelfde onderwerp onderzoeken, krijgen we drie verschillende uitkomsten.
In feite is het zo dat in de wetenschap een consensus heerst over een bepaald aspect van ons wereldbeeld. 

In de geschiedenis blijkt keer op keer dat deze consensus compleet kan veranderen. Dat doet afbreuk aan de autoriteit van de wetenschap. Een vorm van wetenschap waarbij mensen zich een aantal jaar steeds meer op hun eigen ervaring zijn gaan vertrouwen dan op wetenschappers is de voedingswetenschap.

Een voorbeeld uit de medische hoek

25 jaar geleden nog dachten wetenschappers dat darmbacteriën lastig en vervelend zijn. 

Modern wetenschappelijk onderzoek toont aan dat we niet zonder onze darmflora kunnen leven; dat vormt een essentieel onderdeel van ons lichaam en een verstoorde darmflora veroorzaakt allerlei ziekten zoals de ziekte van Crohn. 

We hebben er rond 2010 zelfs een nieuw orgaan bijgekregen: ons microbioom, de verzameling aan bacteriën in onze organen.
Tot eind vorige eeuw dacht men dat cholesterol hartproblemen veroorzaakte. 

Honderden onderzoeken wijzen in die richting. Toch is recentelijk ontdekt dat cholesterol een nuttige stof is in ons lichaam; het lichaam maakt het niet voor niks aan.
Suiker werd nog eerder dan tabak in wetenschappelijke onderzoeken gezond genoemd. Uit modern wetenschappelijk onderzoek blijkt dat suiker het risico op alle welvaartsziekten vergroot. De stijging van de suikerconsumptie en die van welvaartsziekten gaat gelijk op. 

De Amerikaanse Hartstichting heeft al recent gezegd dat Amerikanen het best drie keer zo weinig suiker eten als ze nu doen.
Vlees is jarenlang gepromoot als gezond terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie sinds ongeveer 2012 waarschuwt voor vlees, zij het dat men een zeer voorzichtig advies gebruikt want de wetenschappelijke onderzoeken tonen aan dat vlees net als suiker een essentiële factor is in het ontstaan van allerlei welvaartsziekten.

Michael Pollan

Omdat steeds meer mensen inzien dat de autoriteiten op voedingsgebied en gezondheidszorg allerlei tegenstrijdige dingen zeggen, gaat men zelf op onderzoek uit. 

Overal staan voedselautoriteiten op, gewild en soms ongewild. Mensen gaan gewoon zelf dingen onderzoeken en dele dat met anderen op internet. Een voorbeeld daarvan is Michael Pollan. 

Hij is weliswaar wetenschapper maar niet op voedingsgebied. 

Hij promoot dat mensen gewone, verse producten moeten kopen en daarvan maaltijden moeten maken. Dat doet hij op basis van zelf-autoriteit maar hij wordt gesteund door de wetenschap.

Naar een dokter luisteren, of naar je lichaam?

Het moge geen wonder heten dat in het begin van het derde millennium de mens veel meer is gaan vertrouwen op zijn eigen lichaam en intuïtie. 

Mensen luisteren tegenwoordig liever naar hun eigen lichaam dan naar een voedingsdeskundige zoals een diëtist om erachter te komen wat gezond is en wat niet. 

Als je heel optimistisch bent zou je je kunnen afvragen: Is dit het begin van een mensheid die zijn intuïtieve weten gaat ontdekken en ernaar handelen?

Rupert Sheldrake

Rupert Sheldrake deed onderzoek naar apen op een eiland. Hij zag dat de apen iets nieuws leerden. Tot grote verbazing van de wetenschappers hadden andere apen op een ander eiland binnen korte tijd hetzelfde geleerd terwijl niemand het hun had voorgedaan. Dat kan geen toeval zijn. Welk mechanisme is hier aan het werk geweest? 

De eilanden lagen te ver uiteen voor een aap om naar te zwemmen, constateerden de onderzoekers. Rupert Sheldrake poneerde zijn theorie van de morfogenetische velden maar kreeg geen onderzoeksgeld om deze theorie te toetsen.

Hierdoor is het feit dat apen iets leren van andere apen zonder dat er fysiek contact is geweest, nog steeds een van de tienduizenden anomalieën in de wetenschap. 

Anomalieën zijn feiten die niet in het wetenschappelijk wereldbeeld passen en daarom terzijde worden geschoven. 

Dat is jammer want zo sluiten we onze ogen voor bepaalde werkzaamheden en mechanismen. In dit geval sluiten we als mensheid onze ogen voor het onderzoek doen naar een onbekende manier van kennisoverdracht.

Kennis van het hart

In de New Age-wereld gebruikt men graag termen als ´kennis van het hart´. 

Deze kennis van het hart is niet per sé iets vaags; het kan praktisch zijn en tot dezelfde intelligente oplossingen leiden als rationeel denken. 

Onlangs sprak ik een vrouw die zwanger was. Zij vertelde me dat ze een paar weken lang veel trek had in bietjes. Bietjes zijn goed voor het bloed en goed voor het ijzergehalte. 

Vooral dat laatste is soms een probleem bij zwangere vrouwen. Deze vrouw wist rationeel niet dat er relatief veel ijzer zit in bietjes. 

Kan het zijn dat haar handelen werd gedreven door een intuïtief weten? Ja, dat kan heel goed, zouden Ouspensky, Plato en Spinoza zeggen. Het idee dat het lichaam van een mens aangeeft wat voor voeding het nodig heeft, is een volkomen geaccepteerd idee in alle spiritueel ingestelde scholen.

Morfogenetische velden

Misschien hebben mensen soms wel trek in iets wat extra gezond voor hun is. 

Misschien heeft een vrouw die zwanger is wel de beschikking over meer vermogens. 

Echter, deze inzichten passen niet in ons huidig wetenschappelijk wereldbeeld waarvan de wetenschappers uitgaan dat het onveranderlijk en onwrikbaar is. 

Daarom worden deze interessante feiten nooit onderzocht. 

Daarom wordt nooit door een groep wetenschappers onderzocht of er zoiets bestaat als een intuïtief, gnostiek kenvermogen. 

In feite staan we er allemaal alleen voor. Als we willen weten of dit instrument bestaat, zullen we allemaal zelf, individueel onderzoek moeten doen. 

Dat vereist het opdoen van spirituele inzichten en waarschijnlijk het op zoek gaan naar een spirituele school. Ook Rupert Sheldrake zou zijn eigen kenvermogens moeten ontwikkelen om in contact te komen met wat hij noemt ´morfogenetische velden´, maar waarvoor in de spirituele wereld allang een ander woord bestaat ´Akasha´ of de astrale sfeer.

Het onzichtbare en onverwoestbare bastillion van wijsheid van de rozenkruisers

Het intuïtieve weten

Ons intuïtieve weten brengt fijnbesnaarde redeneringen en praktische wijsheden voort. Door veronachtzaming van dit instrument is de mens vergeten hoe hij het moet gebruiken, zo gaat het verhaal van spirituele wetenschappers. 

Ja, mensen die spiritueel onderzoek doen mogen we ook wetenschappers noemen. 

Zij gebruiken alleen een andere methode. Zij laten zich niet leiden door autoriteiten maar onderzoeken in zelf-autoriteit en middels een ander instrument dan wetenschappers gebruiken.

Bronnen Hoofddenken en hartweten

• Ouspensky: De mens en zijn mogelijke evolutie
• Spinoza: Ethica
• Van Rijckenborgh: De gnosis in het actuele nu
• Plato Timeus
• Rupert Sheldrake Een nieuwe levenswetenschap