Gedachten uit 15e eeuw Over een gezond leven, door Marsilio Ficino

Ficino

Ficino (1433-1499) was een arts, filosoof en vertaler van Plato, Aristoteles, Hermes Trismegistos en vele andere teksten uit de oudheid. Met zijn vertalingen, die werden betaald door Lorenzo de Medici, heeft hij het tijdvak van de Renaissance mede in gang gezet en Europa geholpen om uit zijn Middeleeuwse slaap te ontwaken. Er zijn vele filosofische teksten bekend en vertaald in allerlei talen, vooral zijn Brieven geven een goed tijdsbeeld en een goede visie op universele waarheden die elk mens aangaat.

Het boek waarvan hier in dit artikel een deel gepubliceerd is, verscheen niet eerder in het Nederlands.

Over het leven

Als arts heeft Ficino ook boeken geschreven die iets minder bekend zijn. Uit een van zijn drie boeken 'over het leven' volgt een bloemlezing van fragmenten die zijn uitgekozen en vertaald door lichtplant. Hij schreef dit boek speciaal voor geleerde mensen die leiden aan depressie, want zo zegt hij: geleerde mensen zijn vaak melancholisch. Het woord 'melancholie' bevat het woordt cholia, wat gal betekent. Mela betekent zwart. Geleerde mensen lijden te vaak aan een overvloed van zwarte gal. Vanuit die visie is ook het woord zwartgalligheid ontstaan. Zwarte gal is een van de vier vloeistoffen in de medische leer van de humoren, Zwarte gal, Gele gal, Bloed en Slijm. Volgens de antieke filosofen staan alle ziekten in verbad met een disbalans in een of meer van deze lichaamsvloeistoffen.

Theriac

Theriac was vroeger het meest belangrijke medicijn

In het boek van Ficino wordt een paar keer het medicijn theriac genoemd. Dat is een middel wat nu zeldzaam te koop is, maar van de oudheid tot de 19e eeuw was het een veel gebruikt middel. Het werd gezien als een panacee, een universeel geneesmiddel tegen vele ziekten. Er zijn verschillende recepten van, en er zit onder andere de volgende ingrediënten in: opium, addervlees, bilzekruid, monnikskap, alruin, wolfskers, kaneel, gember, zoethout, valeriaan, sintjanskruid, jeneverbes, laurier, rabarber, kruidnagel, zwarte peper, wortel, anijs, kardemom, mirre en nootmuskaat.

Leefstijl en voeding tegen melancholie

Ficino schreef in een boek met welk leefstijl, voedsel en kruiden de zwarte gal verminderd kan worden.
Een mooie uitspraak van Ficino zelf is dat Hippocrates streefde om het lichaam te genezen, maar Socrates streefde om de ziel te genezen.
Hieronder heeft Lichtplant de belangrijkste teksten uit een boek van Ficino gehaald. Het boek behoort tot een trilogie van drie boeken: Lichtplant vertaalde het eerste boek 'Over een gezond leven', en brengt hierbij een bloemlezing daar van uit. 

Voorblad bij het boek over gezond leven van Ficino

Het voorblad

Op het voorblad van het boek van Ficino lezen we de volgende teksten:

• Boek één, Over een gezond leven,
• Boek twee, Over een lang leven,
• Boek drie, Over het verkrijgen van leven uit de hemel

Ficino en astrologie

Ficino

In het hele boek legt Ficino voortdurend een link met allerlei planeten, maar omdat in onze tijd vrijwel niemand deze achtergrondkennis bezit, is dat eruit gelaten, net als andere voor velen onbegrijpelijke zaken. De kennis over de planeten van Ficino reikt net iets verder dan astrologie. Het is ook een vorm van spirituele kennis die we terugvinden bij alchemisten. Om een klein voorbeeld te geven volgt hier een quote uit zijn boek: “In hoofdzaak maken drie soorten oorzaken geleerde mensen tot melancholiek. De eerste is hemels, de tweede natuurlijk en de derde menselijk. Het hemelse: omdat zowel Mercurius, die ons uitnodigt onderzoeken van leerstellingen, en van Saturnus, die ons laat volharden in het onderzoeken van leerstellingen en deze vasthoudt wanneer ze worden ontdekt”

Daarna wijdt Ficino uit hoe de krachten van de hemellichamen de zwarte gal in de mens stuwen tot het overdenken van zichzelf. Deze contemplatie en herhaalde onderzoeksbewegingen van de onderzoekende ziel maken de geest verstrooid. Daardoor wordt er vocht aan de geest onttrokken, en vocht is de drager van warmte. Zo wordt de geest droger en koud, waardoor een teveel zwarte gal om de hoek komt kijken. 

Tegenwoordig staan mensen in onze maatschappij ver weg van dergelijke verheven overwegingen. Omwille van de leesbaarheid en begrijpelijkheid worden in dit artikel van lichtplant alleen de natuurlijke en menselijke oorzaken van melancholie behandeld.

Antieke visie op literatuur

In de tekst benoemt Ficino de term literatuurwetenschappers, maar dat betekende in zijn tijd vooral de bestudeerders van de antieke boeken, die vaak filosofische, religieuze, spirituele, historische en medische onderwerpen besloegen. De term literatuur is in onze tijd wat vernauwd.

Noot bij de vertaling van lichtplant

Ficino

De teksten zijn zo dicht mogelijk bij het origineel. Er is niet de hele tekst vertaald, maar slechts gedeelten, om het leesbaar te houden voor iedereen in onze tijd. Sommige gedeelten wijden uit over allerlei onderdelen waarvoor veel historische kennis nodig is om het te begrijpen. Ook komen er astrologische connotaties in voor die zijn weggelaten. De fragmenten zijn zo geplaatst dat ze bij elkaar passen en op elkaar aansluiten. De volgorde van de fragmenten is dezelfde als die van het hele boek. Er is een hoofdstuk helemaal opgenomen, dat is 'Over overmatige slapeloosheid'. Dat is een van de kortere hoofdstukken. In zijn tijd kon een hoofdstuk uit een paar alinea's bestaan.

De hele tekst is voor zover bekend niet eerder vertaald in het Nederlands, en begint hieronder.

God openbaart en helpt voor de verwezenlijking van uw doel! Zorgvuldige aandacht moeten we besteden aan de hersenen, het hart, de Maag en de Geest.

Luisteren naar liermuziek helpt tegen melancholie, Tekening is genaamd Het sanguinische temperament, van Jacob de Gheyn, 1596

Net zoveel zorg als hardlopers gewoonlijk besteden aan hun benen, atleten aan hun armen, muzikanten aan hun stem, zo betaamt het literatuurwetenschappers om minstens evenveel zorg te besteden aan hun hersenen en hart, hun lever en maag.
Slijm verdooft en verstikt de intelligentie, terwijl melancholie, als het te overvloedig of heftig is, de geest kwelt met voortdurende zorg en veelvuldige absurditeiten en het oordeel in de war brengt. Daarom kan met recht worden gezegd dat geleerde mensen zelfs buitengewoon gezond zouden zijn als ze niet last hadden van slijm, en dat ze de gelukkigste en wijste stervelingen zouden zijn. Waren zij niet door de slechte gevolgen van zwarte gal tot depressie en soms zelfs tot dwaasheid gedreven?

De natuurlijke oorzaak van de melancholische aard lijkt te zijn dat de ziel voor het nastreven van de wetenschappen, vooral de moeilijke, naar binnen moet trekken van externe dingen naar interne dingen, zoals van de omtrek naar het centrum, en terwijl ze speculeert, moet ze onwrikbaar bij haar centrum van de mens blijven.

Zwarte gal stuwt de ziel naar contemplatie van het hoogste goed

Daarom spoort de zwarte gal de ziel voortdurend aan om zichzelf tot één te verenigen, bij zichzelf stil te staan en zichzelf te overdenken. En omdat het analoog is aan het centrum van de wereld, dwingt het het onderzoek naar het centrum van individuele onderwerpen, en voert het je naar de contemplatie van wat het hoogste is.

Omdat frequente onrust van de geest de hersenen enorm uitdroogt, wanneer het vocht grotendeels is verbruikt - vocht is de drager van de natuurlijke warmte - wordt de warmte gewoonlijk ook gedoofd; en door deze reeks gebeurtenissen wordt de aard van de hersenen droog en koud, wat bekend staat als de aardse en melancholische kwaliteit.

Bovendien zijn de geesten, als gevolg van de herhaalde onderzoekende bewegingen, voortdurend in
beweging en raken ze verspreid. Maar wanneer de geesten verstrooid zijn, moeten ze uit het subtielere bloed worden hersteld.

5 vijanden van geleerden

Munt met profiel Ficino

Buitendien is de natuur bij contemplatie geheel op de hersenen en het hart gericht en laat zij de maag en de lever achterwege. Om deze reden worden voedingsmiddelen, vooral de meer vette of agressievere voedingsmiddelen, slecht verteerd, en als gevolg daarvan wordt het bloed koud, dik en zwart. Ten slotte worden bij te weinig lichaamsbeweging de overbodigheden niet afgevoerd en ademen de dikke, dichte, aanhangende, schemerige dampen niet uit. Al deze dingen maken de geest typisch melancholisch en de ziel verdrietig en angstig. inderdaad, de innerlijke duisternis overwint de ziel veel meer dan de buitenkant met droefheid en beangstigt haar.
Er zijn vijf bijzondere vijanden van geleerden: slijm, zwarte gal, seksuele geslachtsgemeenschap, gulzigheid en slapen in de ochtend.

Het eerste monster is geslachtsgemeenschap, vooral als het zelfs maar iets verder gaat dan iemands kracht; want het zuigt inderdaad plotseling de geest leeg, vooral de subtielere, het verzwakt de hersenen, en het ruïneert de maag en het hart - geen enkel kwaad kan erger zijn voor iemands intelligentie. Want waarom oordeelde Hippocrates dat geslachtsgemeenschap vergelijkbaar is met epilepsie, als het niet de geest raakt, die heilig is?'

Leer van de 4 humoren van Ficino, (in het Afrikaans)

Avicenna in zijn boek De animalibus heeft gezegd: ‘Als er door geslachtsgemeenschap sperma zou wegvloeien dat verder gaat dan wat de natuur tolereert, is dat schadelijker dan wanneer er veertig maal zoveel bloed zou vrijkomen.
Het tweede monster is verzadiging in wijn en eten. Want als de wijn overmatig of te heet en sterk is, zal hij het hoofd vullen met lichaamsvochten en zeer slechte dampen. Ik ga voorbij aan het feit dat dronkenschap mannen gek maakt. En overmatig eten roept alle kracht van de natuur in de eerste plaats op aan de maag om het te verteren. Hierdoor kan de natuur zich niet tegelijkertijd in het hoofd en in de reflectie inspannen. Vervolgens verdooft slecht verteerd voedsel de scherpte van de geest met veel dichte dampen en lichaamsvochten. Maar zelfs als het voedsel voldoende verteerd is, kan, zoals Galenus zegt, ‘de geest die verstikt is door vet en bloed niets hemels waarnemen.’

Uilen imiteren

U moet in de ochtenduren opstaan, zodat al uw lichaamsdelen kunnen worden gezuiverd van alle uitwerpselen die tijdens de slaap zijn achtergebleven. Dan, het ergste van alles, de persoon die zijn spijsvertering volledig heeft onderbroken door 's nachts te studeren en eveneens door' s ochtends te slapen, wordt gedwongen de uitwerping van uitwerpselen voor langere tijd te belemmeren - wat inderdaad alle artsen denken dat dit het schadelijkst is voor zowel de intelligentie als het lichaam . Het is daarom terecht dat degenen die tegen de natuur ingaan de nacht als dag gebruiken en, omgekeerd, de dag als nacht, net als uilen. Deze mensen imiteren ook ongewild uilen hierin: dat, net zoals de ogen van de uilen zwak worden onder het licht van de zon Zo wordt ook de mentale scherpte van deze mensen zwakker onder de pracht van de waarheid.

Rust in de nacht

Pas tijdens de stilte van de nacht wordt die onrust eindelijk gekalmeerd en tot rust gebracht. Daarom studeren we bij het naderen van de nacht altijd met een verstoorde geest, maar wanneer de nacht zich grotendeels terugtrekt, geven we onszelf de tijd om met een rustige geest te studeren. Iemand die de waarheid probeert te beoordelen terwijl de geest te overstuur is, is net als die mensen die last hebben van duizeligheid en denken dat alles draait, zoals Plato zei, terwijl zijzelf veranderen.

Doe ochtendrituelen

Ficino

Op basis van wat hierboven is betoogd, is het nu bijna voldoende zeker dat de betere tijd om met onze studie te beginnen ofwel vlak bij zonsopgang is, ofwel minstens één uur en maximaal twee uur vóór zonsopgang. Maar voordat je uit bed komt, masseer dan eerst je hele lichaam een tijdje aangenaam met je handpalmen masseer je hoofd met je nagels, maar iets lichter. Laat Hippocrates uw adviseur in deze kwestie zijn. Want hij zegt dat krachtig wrijven het lichaam verhardt; licht, verzacht het lichaam; veel wrijven maakt het lichaam kleiner; een bescheiden hoeveelheid vult het.' 

Ga niet gelijk mediteren

Wanneer u uit bed komt, wijd u dan niet geheel en plotseling aan lezen en mediteren, maar geef er minstens een half uur de tijd voor om te zuiveren; Direct daarna bereid je je zorgvuldig voor op de meditatie, die je, als je daartoe in staat bent, ongeveer een uur zult volhouden. Ontspan dan een poosje de aandacht van uw geest en kam intussen uw hoofd zorgvuldig en gematigd met een ivoren kam, waarbij u de kam ongeveer veertig keer terugtrekt van het voorhoofd naar de nek. Wrijf vervolgens over je nek met een nogal ruwe doek. Besteed ten slotte, nadat je weer bent gaan mediteren, nog twee uur, of minstens een uur, studeren.

Vermoeidheid van het lichaam is slecht, die van de geest is erger

Terwijl je met je geest werkt, laat je lichaam ondertussen rusten. Vermoeidheid van het lichaam is slecht, die van de geest is erger, en het ergste is vermoeidheid van beide tegelijk, waardoor de persoon wordt afgeleid door tegengestelde maar gelijktijdige bewegingen en het leven wordt verwoest. Laat de meditatie ten slotte niet langer duren dan prettig is, maar stop liever zolang het nog prettig is.

Twee keer per dag licht sporten

Het lijkt de moeite waard om in het kort de dingen te herhalen waarvan we zeiden dat ze schadelijk waren voor geleerde mensen, en om voor elk daarvan oplossingen te bieden. Om te voorkomen dat het slijm te veel toeneemt, moet u daarom twee keer per dag op een vrijwel lege maag sporten, maar nooit met veel inspanning; en om te voorkomen dat de scherpe geesten worden vernietigd, moet u de uitwerpselen zorgvuldig uit alle doorgangen verwijderen. Veeg het vuil volledig van de huid van het hele lichaam, vooral het hoofd, zowel door te wassen als door te wrijven. Vermijd overmatig koud voedsel en ook, tenzij zwarte gal dit uitsluit, overmatig vochtig voedsel, en vooral voedsel dat vet, vol gif, plakkerig, olieachtig en kleverig is of een sterke neiging heeft om te rotten. Als de maag van nature of door ouderdom koud is, stop dan volledig met het drinken van water of verminder het zeker. Eten moet gematigd zijn, maar drinken moet nog gematigder zijn. De woning moet hoog zijn en ver weg van zware en bewolkte lucht.

De volgende dingen versterken de verschrikkelijkste soort zwarte gal die we hierboven hebben veroordeeld: zware en dikke wijn, vooral als hij donker is; voedsel dat hard, droog, gezouten, bitter, scherp, muf, verbrand, geroosterd of gebakken; rundvlees en het vlees van de haas, oude kaas, gepekeld voedsel, groenten (vooral de tuinboon, de linze, de aubergine, de kool, mosterd, de radijs, de knoflook, de ui, de prei en wortels), en wat dan ook warmte of kou veroorzaakt, en ook uitdroging en alles wat zwart is; woede, angst, medelijden, verdriet, luiheid, eenzaamheid en alles wat het zicht, de geur en het gehoor beledigt, en vooral duisternis.

Voeding tegen melancholie

Amber of barnsteen

Om een plan te krijgen dat zowel voor de maag en het slijm als voor de zwarte gal werkt, moeten de maaltijden op smaak worden gebracht met kaneel, saffraan en sandelhout. De zaden van de meloen en de komkommer en de gewassen pijnboompitten zijn goed. Van voordeel zijn alle melkachtige voedingsmiddelen: melk, verse kaas, zoete amandelen.
Ook lekker zijn zoete appels, peren, perziken, meloenen, pruimen, en soortgelijk fruit, goed gekookte kalebassen en kruiden die vochtig maar niet slijmerig zijn. Kersen en vijgen en druiven ben ik echter absoluut geen voorstander van. En ik heb een grondige hekel aan misselijkheid en gulzigheid. Niets is echter beter tegen deze plaag dan wijn die licht, helder, aangenaam en geurig is - het beste geschikt om een helderdere geest te genereren dan welke andere dan ook. Want, zoals Plato en Aristoteles geloven, wordt door deze wijn de zwarte gal zachter en zoeter en helderder, net zoals lupines gedrenkt in water of ijzer verbrand met vuur. Maar net zoals het gebruik van wijn de geest en de intelligentie helpt , dus het misbruik schaadt hen. Bovendien is het waarschijnlijk nuttig om goud of zilver, vooral gloeiend heet, en hun bladeren, in drankjes of zelfs in soep te laten trekken, en ook om voedsel te drinken en te consumeren in een gouden of zilveren vat. Op dezelfde manier is het erg nuttig als je vaak op een lege maag het sap van zoethout en ook het sap van een zoete granaatappel en een zoete sinaasappel doorslikt. Ook van niet weinig nut zijn aangename geuren, vooral getemperde geuren, geuren die naar warmte neigen als de kou de overhand heeft en
geuren die naar kou neigen als warmte domineert. Daarom moeten de geuren van rozen, viooltjes, mirte, kamfer, sandelhout en rozenwater, die koud zijn, worden getemperd; en opnieuw van kaneel, citroen, sinaasappel, kruidnagel, munt, melisse, saffraan, aloëhout,  en muskus, die warm zijn. Vooral lentebloemen zijn nuttig, evenals de bladeren van de citroen of de sinaasappel, en geurige vruchten, maar vooral wijn. Dit soort geuren moeten via de neus worden opgenomen en op de borst en maag worden aangebracht, afhankelijk van wat voor het individu het beste uitkomt. Wij doen dit echter niet keur geuren goed die te warm en droog zijn, vooral als ze dat voortdurend zijn. De hyacint, die de geest enorm verfrist, moet in de mond worden gehouden. Ook het heilige kruid, dat is de wilde stinkende gouwe, is nuttig voor zowel voedsel als geur, en nogmaals, Ossetong(Anchusa azurea -redactie), bernagie, melisse en het water van deze drie. En nogmaals, sla, andijvie, rozijnen en amandelmelk zouden heel bekend moeten zijn op de eettafel. Vermijd lucht die heet, te ijzig of bewolkt is, maar laat vrijelijk lucht binnen die gematigd en helder is. Hermes Trismegistus, Pythagoras en Plato vertellen ons dat we de dissonante en treurige geest moeten kalmeren en opvrolijken met constante en harmonieuze lier en gezang.

Laat voedsel wachten op de honger

Ficino

Eet twee keer per dag voedsel dat zowel matig als licht is, en dat op smaak is gebracht met kaneel, foelie en nootmuskaat. Maar laat het droge voedsel altijd in gewicht groter zijn dan het zachte voedsel en de drank – tenzij de droogte van de zwarte gal een bedreiging zou vormen. Laat het voedsel wachten op de honger, als dat gemakkelijk mogelijk is, en drink van de dorst.
Zoete of scherpe smaken, als ze dat al zijn, keur ik helemaal niet goed, maar ik wil dat het zoete getemperd wordt met iets scherps, scherps of droogs. Mastiek en droge munt, verse salie, rozijnen, kweeperen gekookt en geconserveerd met suiker, cichorei, roos, koraal(?) en kappertjes gewassen en ingelegd in azijn, zijn het meest vriendelijk voor de maag. Dan geldt dat ook voor granaatappels met een smaak die het midden houdt tussen zuur en zoet, evenals alle dingen die matig zuur en een beetje zuur zijn, wat artsen samentrekkend noemen, of die een beetje scherp, zout of kruidig zijn. Kerspruim overtreft dit echter allemaal.'

Gerechten die vloeibaarder zijn, moeten zeker vóór de hardere gerechten worden geconsumeerd. Maar als het voedsel is geconsumeerd, is koriander geschikt, kweepeer op smaak gebracht met suiker, granaatappels, zure peren, mispels, gedroogde perziken en soortgelijke dingen. Maar elk ervan moet zeer nauwkeurig worden gekauwd voordat het wordt doorgeslikt. De maag moet indien nodig van buitenaf worden aangewakkerd met mastiekhars, roos, munt en koraal. Zorg ervoor dat we ons gedurende twee of drie uur na een maaltijd niet wijden aan moeilijk nadenken of zorgvuldig lezen.

Geslachtsgemeenschap is erg slecht voor de maag

Geslachtsgemeenschap is erg slecht voor de maag, vooral als je direct geslachtsgemeenschap hebt met een volle maag of terwijl je honger hebt. De maag treurt als ze niets doet en verheugt zich over inspanning, behalve als ze vol zit met voedsel. Na het eten moet men onmiddellijk een kleine wandeling maken, maar daarna meteen gaan zitten.
Als we een behoorlijk krachtig gevecht moeten leveren tegen een overmaat aan slijm, zullen we bij zonsopgang pillen geven die bestaan uit de hiërapicra van Galenus, of die welke Mesue 'lehangine' noemt, zo veel en zo vaak als nodig is. of zelfs, als de patiënt een vrij sterk karakter heeft, beide pillen bestaande uit hiera en, in gelijke verhoudingen, trochees van paddenstoelen; maar we zullen deze altijd toedienen met vloeibare rozenhoning, oxymel en water van marathrum, dat wil zeggen van venkel, welke siroop in werkelijkheid ook goed is voor het afbreken van het slijm, zowel vóór de pillen als vooral erna.

We zullen ook de opdracht geven om op dit uur en op andere momenten vaa wierook te kauwen, omdat het een grote hulp is tegen reuma en voor alle zintuigen en het geheugen. Nootmuskaat en theriac die in de mond worden gehouden, zijn ook goedgekeurd, evenals marjolein, die ze amaracum noemen, of het water dat in de neusgaten wordt aangebracht of te drinken wordt gegeven. En na het eten gaan we de dampen van het eten onder controle houden met koriander en kweeperen.

Fotoserie Ficino over een gezond leven

Hoofdpijn

Als het hoofd vaak pijn doet omdat het last heeft van een koud humeur, zullen we, naast de dingen die we hebben verteld, de patiënt opdragen dat lekkernij in de mond te houden die zij 'diambra', 'diacori' of 'plisarchoticon' noemen; vaak op mastiek kauwen; en ook om het voorhoofd, de slapen en de nek te bestrijken met de bladeren van marjolein, venkel en wijnruit, samengeslagen met rozenolie, en hetzelfde te doen met aloë en azijn, volledig verdund met rozenolie en rozenwater.

Doffe ogen

Als de ogen dof zijn, maar niet ontstoken, en geen andere tekenen van hitte vertonen, dan is inderdaad een zalf nuttig, gemaakt van water van venkel, marjolein, zwaluwkruid en wijnruit, waaraan saffraan en antimoon zijn toegevoegd. Maar dit soort water moet eerst door een vrij dikke doek worden gefilterd.
Als hitte de oorzaak van hoofdpijn en oogpijn is en er veel bloed is, zullen we bloedzuigers op de nek en schouders aanbrengen.

Medicijn tegen verlies van smaak

De maag van geleerde mensen verliest vaak bijna elk gevoel voor smaak. Als het gebeurt door slijm, zoals blijkt uit een zure smaak in de mond of een overvloed aan nogal kleverig speeksel, nadat u de darmen heeft gezuiverd met de medicijnen die we hierboven hebben besproken, gebruik dan een rozenkruid (wat betekent rozensuiker, ook rozenhoning, gemengd met kaneel) alleen of op smaak gebracht met gember of muntsiroop, maar gebruik vooral theriac. Als er echter een overvloed aan gal zou optreden, wat gewoonlijk blijkt uit een bittere mond, neem dan, op dezelfde manier na een zuivering van aloë, bereid zoals we hebben gezegd, of van rabarber, triasandalum of oxysaccharum (samengesteld uit zowel witte azijn-suiker als de wijn van een nogal zure granaatappel). Of neem perziken of peren geconserveerd of bereid met siroop, zoals Mesue leert.

Siroop

Ik geef je in de eerste plaats de samenstelling van de beste siroop, in de tweede plaats de meest goedgekeurde pillen, en in de derde plaats de gezondste electuaria.' Wanneer deze drie op passende wijze tot uitdrukking worden gebracht, wordt de melancholische humor verzacht, gescheiden en opgelost, worden de geesten aangescherpt en verlicht, wordt de intelligentie ondersteund en wordt het geheugen versterkt. De siroop is van deze soort: neem een handvol van elk van de volgende soorten: boragie en ossetong (een plant uit Italië, redactie) en hun bloemen, melisse, echt venushaar, andijvie, viooltjes, warkruid, gewone eikvaren, senna, en klein warkruid; neem twintig Damson-pruimen, tien geurige vruchten, een ons rozijnen, een half ons zoethout, drie drams kaneel, rood sandelhout en citroenschil, en een half dram saffraan. Kook ze allemaal in water, behalve het klein warkruid en de kruiden, tot ze met een derde zijn ingekookt. Nadat het afkooksel eruit is geperst, kookt u het daarna een tweede keer met de suiker en epithym. Giet vervolgens de kruiden erbij, dat wil zeggen de kaneel en de saffraan.

Alleen als er tamelijk buitensporig gelachen wordt en veel vrijmoedigheid en zelfvertrouwen of een rossige huidskleur en zwelling van de aderen duiden op een overvloed aan bloed. Moeten we geleerde mensen, wanneer de situatie dit vereist, met een brede incisie uit de miltader van de linkerarm laten bloeden - vier ons bloed in de ochtend en vier ons in de avond. Dan een paar dagen later – zeven op zijn minst, veertien op zijn hoogst - irriteer je de striemen met een nogal harde wrijving en het aanbrengen van bloedzuigers

Over overmatige slapeloosheid. Hoofdstuk. XXIV

Ficino

Het overkomt melancholieken, vooral degenen die geleerd zijn, vaak dat ze mager worden als hun hersenen zijn uitgedroogd door langdurige perioden van slapeloosheid. Omdat niets het kwaad van zwarte gal meer verergert dan langdurige periodes van slapeloosheid, moet alles in het werk worden gesteld om dit grote kwaad te bestrijden. Daarom moeten ze na ander voedsel sla eten, samen met een bescheiden hoeveelheid brood en een beetje saffraan, drink pure wijn na de sla en studeer niet te laat. Wanneer ze klaar zijn om te slapen, laat ze dan de volgende lekkernij nemen, waarin twee ons wit maanzaad, één ons slazaad, een half dram per stuk amomum en saffraan, en zes ons suiker zitten. Verdun en kook ze allemaal in maansiroop. Laat ze er twee glaasjes van eten en tegelijkertijd wat papaversiroop of wijn drinken. Je moet hun wenkbrauwen en slapen insmeren met de olie van viooltjes en waterlelies (nadat je er kamfer aan hebt toegevoegd, evenals melk en de olie van amandelen en viooltjes). Je brengt op hun neus de geur aan van saffraan, kamfer en de schil van een zoete appel, wat azijn daarnaast, maar veel rozenwater. Bestrooi hun bedden met de bladeren van koude planten. Verzacht hun oren met lage liedjes en geluiden. Bevochtig hun hoofd vaak met deze baden, namelijk water waarin het volgende is gekookt: stukjes papaver; sla; postelein; kaasjeskruid; en bladeren van rozen, van wijnstokken, van wilgen en van riet; met toevoeging van kamille. De benen, de armen en het hele lichaam moeten vaak worden bevochtigd met zoete baden die uit dergelijke dingen bestaan. Het is vooral goed om melk gemengd met suiker op een lege maag te drinken, op voorwaarde dat de maag dit verdraagt. Deze vochtige dingen zijn van groot voordeel voor melancholieken, zelfs als ze voldoende slapen. Bedenk dat amandelmelk het meest bekend zou moeten zijn op de eettafel.

Hippocrates ernaar streefde het lichaam te genezen, Socrates ernaar streefde de ziel te genezen

Over saaiheid en vergeetachtigheid.

Het gebeurt soms met geleerde mensen (ofwel omdat ze voortdurend lezen of schrijven met hun hoofd gebogen, of omdat ze traag zijn door overmatige inactiviteit) dat er een nogal stroperig slijm, vergezeld van een zeer koude melancholie, vult het hun hoofd en maakt het zwaar, waardoor ze saai en vergeetachtig worden. Daarom moeten hun hoofden even ontlast worden die remedies waarvan we elders zeiden dat ze goed zijn tegen slijm.

De geur van wierook, marjolein, venkel, nootmuskaat, wijnruit en kruidnagel is ook behoorlijk goed. Houd er echter rekening mee dat in deze en soortgelijke zaken, zoals we vanaf het begin hebben gezegd, theriac nooit op de tweede plaats mag komen na welke remedie dan ook. Zalf bovendien de slapen en de nek van saaie en vergeetachtige mannen met de volgende zalf: neem een ons vlierolie, twee ons moringazaadolie, een half ons olie van wolfsmelk en ricinusolie. Wrijf krachtig over de armen, benen en nek en breng, indien nodig, een cupping glaasjes aan op de nek. Bedek en stook de bovenkant van het hoofd met gebalkte marjolein, wierook en nootmuskaat. Zorg voor de lichamelijke geest; Cultiveer het onlichamelijke en ten slotte: vereer de waarheid.

Lichaam kan niet gezond zijn als de ziel niet gezond is

Ficino

Liefhebbers van de waarheid zouden met zulke grote inspanningen van artsen voor de lichamelijke geest moeten zorgen, anders zou het, als het geheel verwaarloosd wordt, een belemmering blijken te zijn in hun streven naar de waarheid, of hen anders onvoldoende dienen; dan moeten ze ongetwijfeld opnieuw harder proberen om de leer der moraalfilosofie te cultiveren in de onlichamelijke geest, het intellect.
Want het is verkeerd om alleen de slaaf van de ziel, het lichaam, te koesteren en de ziel, de heer en heerser van het lichaam, te verwaarlozen, vooral omdat de Magi, (drie wijzen uit het oosten die Jezus hebben gezien na een gift van Goud, Wierook en Mirre-redactie) beweren dat het hele lichaam op zo’n manier afhankelijk is van de ziel. Zo kan het lichaam ook niet gezond zijn als de ziel niet gezond is. Dit is de reden waarom Apollo, de grondlegger van de geneeskunde, besloot dat de wijste man niet Hippocrates was, hoewel geboren uit zijn eigen ras, maar Socrates, aangezien, terwijl Hippocrates ernaar streefde het lichaam te genezen, Socrates ernaar streefde de ziel te genezen. Maar alleen Christus slaagde erin het lichaam te genezen. wat die mannen probeerden.

Het melancholische temperament, Jacob de Gheyn, 1596

Hoeveel te meer is het juist om bovenal die goddelijke waarheid te vereren door heilige religie? De geest is geschapen om het te zoeken en te ontvangen, net zoals het oog is geschapen om het licht van de zon te aanschouwen. En zoals mijn auteur Plato zegt: net zoals het gezichtsvermogen nergens iets zichtbaars ziet behalve in de straling van het hoogste zichtbare ding, dat wil zeggen de zon zelf, zo begrijpt het menselijke intellect niets dat begrijpelijk is, behalve in het licht van het hoogste begrijpelijke. ' dat wil zeggen, in het licht van God, dat altijd en overal voor ons aanwezig is - in het licht, zeg ik, dat ieder mens verlicht die naar deze wereld komt,