Droge mond behandelen met kruiden

Droge mond is een medische conditie die soms een bijwerking is van medicatie. Het komt voornamelijk voor bij ouderen. Het kan gepaard gaan met een droge neus. Voor onze gezondheid is het belangrijk dat er genoeg vocht in de neus en mond bevindt. Uitdroging kan leiden tot ernstige ziektesymptomen en zelfs de dood. De oorzaken van een droge mond zijn niet goed bekend bij onderzoekers, maar men ziet wel in welke gevallen het vaak voorkomt.
Hoewel het hebben van een droge mond de kwaliteit van leven aanzienlijk vermindert, is er in de reguliere geneeskunde nog te weinig onderzoek gedaan om een effectieve methode aan te bieden die het hebben van een droge mond verhelpt.

Belangrijk symptoom dat soms niet opvalt

De internationale medische term voor droge mond is xerostomia. In het Nederlands zeggen we xerostomie. Een van de problemen bij droge mond, is dat het artsen vaak niet opvalt, de patiënt het niet meldt, of dat er niet naar wordt gevraagd, zodat het probleem over het hoofd wordt gezien. Dat terwijl de gevolgen ernstig kunnen zijn, en het probleem soms goed is te verhelpen. 

Een droge mond kan een belangrijke indicatie zijn dat een medicijn bijwerkingen heeft, of dat er sprake is van een bepaalde aandoening. Daarom moet er aandacht aan worden besteed.

Aanmaak en doorstroming speeksel

Droge mond staat direct in verband met verminderde doorstroming van saliva ofwel speeksel. Eerst moet er bezien worden of er te weinig speeksel wordt aangemaakt. Daarna kan worden bekeken wat eraan gedaan moet worden. Soms moet een speekselvervanger worden toegepast, en in andere gevallen is het mogelijk om de eigen speekselproductie te verbeteren.

Droge mond bij jong en oud

Bij ouderen komt droge mond vaker voor

Zowel veranderingen in de samenstelling van speeksel als een vermindering van de uitgescheiden hoeveelheid kunnen een objectieve bevinding van een droge mond zijn. Een droge mond is een veel voorkomend probleem in de algemene bevolking met een prevalentie tussen 10% en 33%, die vaker voorkomt bij vrouwen.
Hoewel xerostomie vaker ouderen treft, kan het ook aanwezig zijn bij jonge volwassenen. Het subjectieve gevoel van een droge mond bij de oudere bevolking kan waarschijnlijk worden toegeschreven aan andere factoren dan leeftijdsgebonden degeneratieve veranderingen.

Droge mond door medicatie

De hogere prevalentie van chronische aandoeningen en de resulterende algemene "polyfarmacie" met gebruik van verschillende anticholinergische medicijnen worden als belangrijke oorzakelijke factoren beschouwd. Anticholinergische medicatie hebben als doel receptoren in het zenuwstelsel te blokkeren. 
Van verschillende medicijnen, waaronder vaak voorgeschreven preparaten, zoals die worden gebruikt voor de behandeling van hoge bloeddruk, epilepsie en depressie, wordt gemeld dat ze via verschillende biomechanismen in ons lichaam een droge mond veroorzaken.

Ziekte die gepaard gaan met droge mond

Citroenmelisse

Een aantal patiënten met systemische auto-immuunziekten zoals het syndroom van Sjögren, systemische lupus erythematosus, reumatoïde artritis, systemische sclerose en sarcoïdose lijden aan een droge mond. Exocriene klieren bij die patiënten worden geïnfiltreerd met immuuncellen, voornamelijk CD4 en lymfocyten T-cellen. De lymfocyten induceren verder de productie van verschillende cytokines die de speekselsecretie veranderen

Oxidatieve stress en droge mond

Verstoring van de speekselproductie wordt ook gemeld bij patiënten met diabetes mellitus type 1, type 2, diabetes type 3 of alzheimer, obesitas, hoge bloeddruk, chronische nierziekte en chronisch hartfalen. Vaak is bij die patiënten een verhoogde aanwezigheid voor oxidatieve stress. Producten van oxidatie kunnen aggregeren en zich ophopen in de speekselklieren, wat leidt tot schade aan secretoire cellen en toename van de vorming van reactieve zuurstofsoorten. Dit kan lokale oxidatieve stress nog meer versterken.

Foto serie over kruiden bij droge mond

Wat zijn de gevolgen van droge mond?

Droge mond, ook bekend als xerostomie, is een medische aandoening waarbij de speekselproductie in de mond verminderd is, waardoor de mond droog en ongemakkelijk aanvoelt. Speeksel speelt een essentiële rol in de mondgezondheid omdat het helpt bij het bevochtigen van de mond, het verteren van voedsel, het voorkomen van tandbederf, en het beschermen van het slijmvlies van de mond tegen bacteriën en infecties. Een tekort aan speeksel kan leiden tot verschillende andere problemen en ongemakken, zoals het minder goed woorden kunnen articuleren.

Overzicht mogelijke oorzaken

Enkele mogelijke oorzaken en factoren die kunnen bijdragen aan een droge mond zijn:

• 1. Medicatie: Veel geneesmiddelen, waaronder sommige antihistaminica, antidepressiva, pijnstillers, en diuretica, kunnen als bijwerking een droge mond veroorzaken.
• 2. Medische aandoeningen: Bepaalde medische aandoeningen, zoals diabetes, de ziekte van Parkinson, het syndroom van Sjögren, hiv/aids, en auto-immuunziekten, kunnen leiden tot een droge mond.
• 3. Bestralingstherapie: Patiënten die bestralingstherapie ondergaan voor hoofd- en nekkanker kunnen schade aan de speekselklieren ondervinden, wat resulteert in een droge mond.
• 4. Stress en angst: Stress en angst kunnen leiden tot een droge mond, omdat ze de speekselproductie kunnen verminderen.
• 5. Leeftijd: Oudere volwassenen hebben vaak meer kans op een droge mond vanwege natuurlijke veranderingen in de speekselklieren naarmate ze ouder worden.

Symptomen van droge mond

Artsen zien droge mond soms over het hoofd

De symptomen van een droge mond kunnen variëren van een dorstig gevoel en moeilijkheden bij het slikken tot een branderig gevoel in de mond, slechte adem, een droge, ruwe tong, moeilijker kunnen praten en problemen met het dragen van prothesen.
Behandelingen voor een droge mond omvatten vaak:

• 1. Bevochtigingsmiddelen: Speekselvervangers of bevochtigingsmiddelen, zoals suikervrije kauwgom of snoep, kunnen helpen om de mond vochtig te houden.
• 2. Aanpassing van medicatie: In sommige gevallen kan het nodig zijn om medicijnen aan te passen of te veranderen om de bijwerking van een droge mond te verminderen.
• 3. Mondverzorging: Een goede mondhygiëne, inclusief regelmatig tandenpoetsen en flossen, is essentieel om tandbederf en andere mondproblemen te voorkomen.
• 4. Stimulatie van speekselproductie: Sommige behandelingen kunnen gericht zijn op het stimuleren van de speekselklieren om meer speeksel te produceren.
• 5. Het vermijden van uitdrogende stoffen: Het verminderen van het gebruik van alcohol, cafeïne en tabak kan helpen om een droge mond te voorkomen.

Kauwen als oplossing

 Om het probleem van droge mond tijdelijk op te lossen zijn er meerdere mogelijkheden. Het eten van bepaalde voedingsmiddelen kan helpen om de speekselproductie te bevorderen, wat nuttig kan zijn voor mensen met een droge mond of xerostomie. Hier zijn enkele voedingsmiddelen en tips die de speekselproductie kunnen stimuleren:

• 1. Suikervrije kauwgom: Kauwgom kauwen, vooral suikervrije varianten, kan de speekselproductie verhogen. Het kauwproces zelf stimuleert de speekselklieren.
• 2. Suikervrije snoepjes: Suikervrije harde snoepjes of zuigtabletten kunnen ook helpen bij het stimuleren van de speekselproductie. Kies voor producten gezoet met xylitol of sorbitol.
• 3. Selderij en wortelen: Knapperige groenten zoals selderij en wortelen vereisen veel kauwen, wat de speekselklieren kan activeren.
• 4. Amandelen: Amandelen kunnen helpen bij het stimuleren van speeksel en zijn ook een gezonde snack.
• 5. Komkommers: Net als selderij en wortelen zijn komkommers knapperig en kunnen ze bijdragen aan een verhoogde speekselproductie.

kamille helpt speekselproductie

Gezond bevochtigen

1. Zuivelproducten: Melk, kaas en yoghurt zijn goede keuzes, omdat ze de mond bevochtigen en de speekselproductie kunnen bevorderen.
2. Zuur fruit: Zuur fruit zoals citroenen, limoenen, sinaasappels en grapefruit kunnen helpen bij het stimuleren van speeksel. U kunt kleine hoeveelheden van deze vruchten eten of citroensap aan uw water toevoegen. In de medische wereld wordt soms ook synthetisch citroenzuur gebruikt.
3. Suikervrije appelmoes: Suikervrije appelmoes kan helpen bij het bevochtigen van de mond en het stimuleren van de speekselproductie. Je kunt zelf suikervrije appelmoes maken. Het beste is het dan om biologische zoete appels in stukjes te snijden en te verwarmen. Laat de schil erop zitten.

Droge mond is soms beter te bestrijden met een spray van kruidenthee

Kruidenspray of thee tegen droge mond

Er zijn verschillende kruiden met medicinale eigenschappen die de speekselproductie kunnen bevorderen. Deze kruiden kunnen nuttig zijn voor mensen met een droge mond. Hieronder staan enkele van deze kruiden. Eventueel kun je een thee van de kruiden maken en ze als spray in de mond aanbrengen, als er sprake is van ernstige droge mond. Anders kun je gewoon een kop thee van deze kruiden drinken.

• 1. Salie (Salvia officinalis): Salie staat bekend om zijn samentrekkende en ontstekingsremmende eigenschappen. Het kan helpen bij het stimuleren van speekselproductie en het verlichten van een droge mond.
• 2. Tijm (Thymus vulgare) kan de speekselproductie stimuleren.
• 3. Pepermunt (Mentha piperita): Pepermunt kan de speekselstroom stimuleren vanwege zijn verfrissende smaak en geur. Pepermuntthee of pepermuntkauwgom zonder suiker kunnen nuttig zijn.
• 4. Kamille (Matricaria chamomilla): Kamille heeft ontstekingsremmende en kalmerende eigenschappen. Kamillethee kan de mond kalmeren en bijdragen aan de speekselproductie.
• 5. Gember (Zingiber officinale): Gember heeft ontstekingsremmende eigenschappen en kan ook helpen bij het stimuleren van speeksel. Gemberthee of verse gember kunnen worden gebruikt. Soms wordt een gember spray gebruikt.
• 6. Venkel (Foeniculum vulgare): Venkelzaadjes worden vaak gekauwd na de maaltijd om de spijsvertering te bevorderen en de speekselproductie te stimuleren.
• 7. Zoethout (Glycyrrhiza glabra): Hoewel zoethout in grote hoeveelheden niet wordt aanbevolen vanwege mogelijke bijwerkingen, kan een kleine hoeveelheid zoethout de speekselproductie verhogen. Je kunt ook een dropje nemen waar zoethout in zit, en dat zit in de meeste drop.
• 8. Cayennepeper (Capsicum annuum): Cayennepeper kan een tintelend gevoel in de mond veroorzaken en daardoor de speekselproductie stimuleren.
• 9. Citroenmelisse (Melissa officinalis): Citroenmelisse heeft een aangename citroensmaak en kan de speekselproductie verhogen.
• 10. Kauwgom met xylitol: Hoewel xylitol technisch gezien geen kruid is, wordt het vaak gebruikt in suikervrije kauwgom en kan het de speekselproductie stimuleren. Lichtplant raadt aan dit in noodgeval te gebruiken, zoals onderweg. Maar als jet even kan is een kruid gebruiken beter.
• 11. Kruidenmengsels: Sommige kruidenmengsels, zoals kruideninfusies of mondspoelingen met verschillende kruiden, kunnen specifiek zijn samengesteld om de speekselproductie te bevorderen. Je kunt de kruiden uit dit overzicht gebruiken om ze te mengen. Wanneer je bijvoorbeeld een thee maakt met zoethout, citroenmelisse en venkelzaad kan dat bovendien erg lekker zijn.

Bronnen bij artikel over droge mond:

• Algemene informatie:  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8536447/
• Medicinale informatie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4278738/
• Behandelingen tegen droge mond: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9617261/
• Te weinig bekend over droge mond: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4209628/
• Covid-19 en droge mond: https://link.springer.com/article/10.1007/s11845-020-02480-4
• Alle foto's: Thomas Dijkman, copyright gereserveerd