Camelina sativa of huttentut: Vergeten Voedselbron met Geneeskracht

In de wereld van plantkunde staat de huttentut bekend als Camelina sativa, maar deze veelzijdige plant draagt ook alternatieve Nederlandse namen, zoals dederzaad, vlasdodder en vlasdotte. Als lid van de Brassicafamilie deelt huttentut zijn genetische afstamming met verwanten zoals kool, en talloze andere planten. Toch wordt deze plant niet alleen om zijn naam gewaardeerd, maar ook om zijn diverse toepassingen. In deze tekst zullen we verkennen waarom huttentut als een veelbelovende plantensoort wordt beschouwd, zowel voor menselijke consumptie als voor verschillende andere toepassingen, en zullen we de wetenschappelijke bevindingen over zijn vele gezondheidsvoordelen ontdekken. Van zijn rijke olie tot zijn voedzame zaden en bladeren, huttentut heeft veel te bieden, en we zullen ook enkele recente studies bekijken die aantonen hoe deze plant gunstig kan zijn voor de hersenen, darmen, hart en meer. 

We gaan dieper in op de intrigerende seizoensgebonden variaties in de samenstelling van huttentutolie en de potentie ervan om diabetes en hart- en vaatziekten te bestrijden, en waarom het een positief effect kan hebben op onze algehele gezondheid.

Huttentut in Duitsland

Naamgeving huttentut

De Latijnse naam van huttentut is Camelina sativa. Alternatieve Nederlandse namen zijn dederzaad, vlasdodder, en vlasdotte. Het behoort tot de Brassicasoorten, de kruisbloemigen en is daarmee familie van kolen, waterkers, mosterd, barbarakruid en nog veel meer planten. Camelina sativa wordt ook wel valse vlas genoemd, of vals lijnzaad. In Spanje wordt het bastaard sesamzaad genoemd. Het is in ieder geval duidelijk dat het een alternatieve olieplant is sinds vroegere tijden. Op sommige sites staat dat de naam Camelina komt van chamai wat klein betekent en linum wat vlas betekent. Echter, die verklaring wordt niet geaccepteerd door botanici en taxonomen. De juiste, geaccepteerde betekenis is als volgt:

• "Camelina" is afgeleid van het Latijnse woord "camela," wat verwijst naar kamelen. Het is mogelijk dat de plantensoort ooit geassocieerd werd met kamelen vanwege het feit dat het goed gedijt in droge en schrale gebieden, vergelijkbaar met de habitat van kamelen.
• "Sativa" is afgeleid van het Latijnse woord "satus," wat "gekweekt" of "geteeld" betekent. Het duidt op het feit dat Camelina sativa een gecultiveerde plantensoort is die wordt verbouwd voor verschillende doeleinden, zoals voedsel, diervoeder en biodiesel

Geografische verspreiding huttentut

Huttentut

Huttentut is een plant die in het wild voorkomt in Centraal-Azië, en heel Europa, tot in Zuid-Zweden aan toe. Hij is daarom ook inheems in Nederland. In Noord-Afrikaanse plant is het een neofyt, wat betekent dat hij er ingevoerd is en wordt gekweekt om zijn nuttige en voedzame eigenschappen.

Ideaal landbouwgewas

Camelina sativa is volgens onderzoekers een sterke plant die goed tegen ziekten kan en onder verschillende klimaten gekweekt kan worden. Hij kan bovendien goed tegen de droogte. Door verschillende onderzoekers wordt het daarom een ideaal 'nieuw' landbouwgewas genoemd dat bestand is tegen allerlei weersomstandigheden, terwijl het toch een stabiele oogst geeft.

Huttentut vergeten voedselgewas in Nederland

Huttentut is een plant die al zeer lang wordt gegeten in Nederland. In Ezinge, Groningen zijn opgravingen gedaan en er is huttentut gevonden in potten van 600 na Christus. Ezinge, een archeologisch rijksmonument, staat bekend als het oudste plekje van Nederland dat continue bewoond is. Het feit dat daar ook huttentut wordt gevonden betekent waarschijnlijk dat men de plant er kweekte.

Botanische tekening van huttentut uit 1891

Gebruik zaden en blad van huttentut

Van huttentut worden vooral de zaden gebruikt als een gezonde en smaakvolle bakolie. De olie heeft een soort amandelsmaak. Maar de bladeren zijn ook eetbaar en kunnen als groente worden gegeten. Momenteel wordt de plant ook gebruikt als voedsel voor dieren, grondstoffen van polymeren, biobrandstof, natuurlijke pesticiden en groenbemester. Zelfs vliegtuigen kunnen vliegen op olie van huttentut.

Zadenmeel van Camelina sativa

Behalve de olie kun je ook een zadenmeel van huttentut zaad maken, Dit meel wordt vaak gegeven aan dieren als diervoeder, maar het is ook zeer gezond voor mensen. Het wordt waarschijnlijk in de toekomst een nieuwe voedselbron, omdat het camelinazaadmeel goed is te verwerken in de keuken.

Inhoudsstoffen zaden huttentut

De concentratie bioactieve stoffen in camelinazaden werd geanalyseerd door onderzoekers. Het bevat de volgende stoffen:

• 8 flavonoïde aglyconen apigenine, catechine, kaempferol, luteoline, naringenine, quercetine, rutine en vitexine,
• 12 fenolzuren 4-hydroxybenzoëzuur, chlorogeenzuur, galluszuur, protocatechuzuur, syringinezuur, vanillinezuur, vanilline, cafeïnezuur, ferulazuur, p-coumarinezuur, sinapidezuur en kaneelzuur
• Het vetzuurprofiel bestaat uit  (myristinezuur, pentadecaanzuur, pentadeceenzuur, palmitinezuur, palmitoleïnezuur, margarinezuur, 10-heptadeceenzuur, stearinezuur, oliezuur, linolzuur, γ-linoleenzuur, α - linoleenzuur, arachidezuur, c-11-eicoseenzuur, c-11, 14-eicosadieenzuur, heneicosaanzuur, erucazuur, lignocerinezuur en nervonzuur.

Veel thiamine in camelina

Zaden van huttentut

Camelinameel is een goede bron van vitamine B1 (thiamine), B3 (niacine) en B5 (pantotheenzuur). Thiamine bestaat in de natuur als thiaminepyrofosfaat. Het functioneert als een co-enzym in transketolatie en is belangrijk bij neurale transmissie. In gewoon Nederlands betekent dat het goed is voor de hersenen en het zenuwstelsel. Het is direct betrokken bij het behoud van normale eetlust. Het thiaminegehalte in Camelina is aanzienlijk hoger (18 μg/g) dan lijnzaad (6 μg/g) en koolzaad (8 μg/g).

Huttentutolie is een Stabiele Bakolie

De verkregen olie is zeer rijk aan natuurlijke antioxidanten, zoals tocoferolen, wat het zeer stabiel maakt en zeer resistent tegen oxidatie en bederf. Het gehalte aan vitamine E in camelina-olie is ongeveer 110 mg/100 g.
Camelina-olie is zeer geschikt voor gebruik in de keuken en heeft een smaak en aroma van amandel. Het kan in de toekomst mogelijk bekender worden en uitgroeien tot een belangrijk voedingsmiddel.

Samenstelling stoffen verschilt per seizoen

Men zag verder dat de exacte samenstelling van de olie van huttentut verschilt in de lente en in de winter. Men ziet vaker dat er seizoensveranderingen zijn in verhoudingen van plantenstoffen, wat wordt toegeschreven aan een ander type zonlicht en een andere temperatuur, wat mede veroorzaakt dat de bacteriën in de grond een andere samenstelling hebben.

Huttentut zaad goed voor hersenen en darmen

Zaden staan op het punt om op de grond te vallen

Roemeense onderzoekers zien in 2020 dat de olie van huttentut mensen kan helpen met prikkelbaredarmsyndroom, maar dat het ook helpt bij mensen die last hebben van hersenziekten. Zelfs zag men dat het humeur van mensen erop vooruit gaat als men camelina-olie kreeg toegediend. Het werkt tegen depressie en vergeetachtigheid, waarmee het tot een booster voor de hersenen kan worden gekwalificeerd.
Voor het onderzoek gebruikte men wel proefdieren en standaard testen om de medicinale werking op de darmen, het gemoed en de hersenen in kaart te brengen. Hoewel dat zeer gedegen onderzoek is, is er wel onderzoek op mensen nodig om de resultaten te bevestigen. Wel kun je zeggen dat elke voedselsoort met veel omega 3, dus ook camelina-olie, goed is voor de darmen en hersenen. In veel gevallen hebben mensen een tekort aan mega 3.
Overigens zijn de onderzoekers ook op de hoogte van de hersen-darm-as. Steeds vaker zien onderzoekers een verband in hersenproblemen en darmproblemen, terwijl de oorzaak, een tekort aan antioxidanten in de vorm van fenolen en fenolzuren, vitamine E en omega 3, vaak hetzelfde is.

Camelina-olie tegen hart- en vaatziekten

Zaadgroei huttentut

Zweedse en Finse onderzoekers zien dat camelina-olie zeer gezond is. Het is in staat om het risico op cardiovasculaire ziekten te verlagen, en het kan ontstekingen remmen in de darmen, waardoor de algehele spijsvertering verbeterd wordt. De wetenschappers melden dat dit onder andere positief nieuws is voor mensen met diabetes type 2. Het is al langer bekend dat naast een suikerconsumptie diabetes ook te maken heeft met een overconsumptie aan transvetten.  De ontstekingsremmende stoffen en met name de omega 3 alfalinoleenzuur kunnen ontstekingen minimaliseren zodat het lichaam zich meer kan richten op genezing van de onderliggende oorzaken van verschillende ziekten. Daarbij zien de onderzoekers ook dat camelina-olie enigszins beter werkt dan visolie en niet vette vis. In hun onderzoek gebruikte men de data van 96 volwassen personen.

Camelina-olie werkt cholesterolverlagend

6 weken lang kregen 45 mensen uit Finland in plaats van margarine en boter camelina-olie te eten. Het blijkt dat na die periode de deelnemers aan de studie significant minder verhoogd cholesterol hebben. Dat betekent dat de ontstekingsveroorzakende stoffen in margarine en echte boter niet in camelina-olie voorkomen. Camelina-olie bevat juist naar verhouding een groot deel ontstekingsremmende stoffen.

Fotoserie Camelina sativa

Camelina-olie tegen diabetes

Onderzoekers zien in een studie die is gepubliceerd in maart 2023 dat het combineren van een interval training en inname van camelina-olie beter helpt tegen diabetes dan deze twee methoden apart. Beide methoden werken los van elkaar ook, maar het medicinale effect op diabetespatiënten is dan minder groot. Deze studie toont aan dat zowel voedingsgewoonten als leefstijl risicofactoren zijn voor de welvaartsziekte diabetes mellitus type 2, maar dat deze ziekte wel degelijk omkeerbaar is. De omkeerbaarheid van diabetes type 2 geschiedt wanneer we ons toeleggen op de juiste leefstijl en voeding met erg veel nutriënten en gezonde vetten.

Bronnen artikel huttentut

• Algemeen gebruik huttentut: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0926669022010147
• Algemene informatie: https://www.canonvannederland.nl/nl/groningen/westerkwartier/ezinge-archeologisch-rijksmonument
• Inhoudsstoffen: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09064710.2019.1665706
• Goed voor hersenen en darmen: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7775143/
• Tegen hart- en vaatziekten: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6347599
• Medicinale informatie: https://www.researchgate.net/publication/306328892_Chemical_Composition_Medicinal_Impacts_and_Cultivation_of_Camelina_Camelina_sativa
• Algemene informatie: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-04045-5_7
• Tegen diabetes: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10014722/
• Alle foto's: Wikimedia commons
• Eerste 4 foto's: Gerhard Nitter, Reutlingen.
• Botanische tekening: Amédée Masclef
• Foto's zaad huttentut: Marie PORTAS