Buitengewone geneeskracht van genadekruid

Wondermiddel in fytotherapie en homeopathie

Latijnse naamgeving: Gratiola officinalis

Genadekruid bloeit in juni, juli en augustus met geelrode, lichtroze of uitgebleekte bloemen. Het is geen eetbare plant maar wel een geneesplant en hij kan 20 tot 60 centimeter hoog worden. Genadekruid groeit graag op moerassige ondergrond of natte weilanden. Kenmerk aan alle planten uit deze familie is dat ze her en der op de wereld worden gebruikt als geneeskruid.

Genadekruid groeit prima in Nederland en België, en andere landen met een gematigd klimaat.

Algemene informatie genadekruid

Genadekruid komt uit de weegbreefamilie, net als smalbladige weegbree en psyllium. 

Het groeit in Europa maar niet op de Britse eilanden en in Scandinavië. Het groeit vaak op open, enigszins verstoorde plaatsen die in de winter kunnen overstromen zoals moerassen, laagliggende weilanden, aan waterkanten van vijvers, greppels, sloten, poelen en rivieren en aan de voet van een rivierdijk.

Naamgeving genadekruid

Waarom gebruiken we Latijn in de wetenschap? Teneinde elke vorm van onzekerheid omtrent over welke plant het gaat, uit te sluiten. De botanische naam van genadekruid is Gratiola officinalis. Gratiola komt van gratia, wat genade betekent. Officinalis is het Latijnse woord wat betekent 'uit de werkplaats van de apotheker´.

Alle geneeskrachtige kruiden die werden gebruikt in de geneeskunde kregen ten tijde van de naamgeving de toevoeging ´officinalis´. 

In het Nederlands kent de plant een aantal alternatieve bijnamen: Galkruid, Godsgenade, Godsgratie, Armemanskruid, Tandpijnwortel en Vlokruid. Genadekruid kreeg zijn naam omdat het de duivel en zijn volgelingen zou hebben verjaagd. 

Vroeger werden demonen gelijk gesteld aan ziekten; dit kruid verjaagt inderdaad ziekten! In het Engels heet deze plant Hedge Hyssop. 

Het Frans gebruikt de naam Gratiole officinale en in Duitstalige landen zegt men Gottes-Gnadenkraut of kortweg Gottesgnade tegen deze plant.

Genadekruid in een medicinaleplantentuin

Traditioneel gebruik genadekruid

De geneeskracht van genadekruid betreft vooral de purgerende, dat is ontlastingbevorderende en zuiverende, werking. In sommige kruidenboeken zoals de geurende kruidhof van Blöte-Obbes staat dat het middel genadekruid erger is dan de kwaal. Die opmerking gaat voorbij aan het feit dat de wortel van genadekruid uiterst zorgvuldig werd gedroogd, vermalen en afgewogen.

Slechts kleine hoeveelheden werden traditioneel aangewend voor klierziekten, chronische leveraandoeningen en miltziekten. 

Daarnaast is genadekruid een sterk diureticum; een vochtafdrijvend middel. Genadekruid werd eveneens aangewend om de menstruatie te bevorderen. 

Ook is het een zeer goed middel om wormen te verdrijven. Vroeger werd het ingezet bij galkoortsen, derdedaagsekoorts en zweren. 

Het is ook een plant die aambeien kan voorkomen. Bovendien worden de psychische ziekten razernij en melancholie ermee behandeld. Tweemaal daags een poeder van genadekruid gebruiken kon taaislijm oplossen.

Het poeder werd in zoete rauwe melk gedaan om huidproblemen mee aan te pakken. 

Reumatische aandoeningen, aambeien en zweren werden ermee behandeld. Om te voorkomen dat de patiënt aan inwendige bloedingen ging leiden werd het gebruik van genadekruid klein begonnen en langzaam opgevoerd.

Genadekruid bij jicht

Omdat het vocht en urinezuur afdrijft, is het in staat om de oorzaak van jicht weg te nemen. Jicht wordt veroorzaakt door een overdaad aan urinezuur die zich meestal gaat nestelen in de voet bij de grote teen. Om dezelfde reden is het ook een goed middel bij waterzucht en hernia. Vele vormen van hernia zijn in feite reumatische aandoeningen. Deze reumaziekten worden veroorzaakt door de nieren niet goed werken waardoor afvalstoffen, zoals urinezuur, in het lichaam ophopen.

Inhoudsstoffen genadekruid

Genadekruid bevat als werkzame stoffen voornamelijk de glucosiden gratioline en gratiosoline. 

Deze glucosiden smaken zeer bitter; vandaar dat ze een goed middel zijn bij leverproblemen; alle bittere stoffen stimuleren de werking van de lever. 

Van het wortelpoeder van genadekruid wordt een infusie ofwel een thee gemaakt.

Familie van genadekruid

Andere planten in dezelfde familie zijn Gratiola peruviana, die gelijke geneeskracht biedt als genadekruid en Gratiola amara, welke voornamelijk in Indonesië voorkomt en nog een andere geneeskrachtige stof te bieden heeft: curanjiine. 

 In Indonesië wordt het verkocht onder de naam curanja om zijn versterkende en koortswerende werkzaamheden.

Wetenschappelijke bevindingen genadekruid

1. Een Pakistaans onderzoek ziet dat de pijnstillende en angstwerende werking van genadekruid zo interessant zijn, dat ze verder uitgediept moeten worden om wellicht een nieuw therapeutisch middel te vormen.
2. Een wateroplossing van het droogextract van genadekruid heeft wondhelende activiteit, zo meldt een Russisch medisch journaal in 2021. Dit komt door de vele flavonoïden die het plantje bevat. De antibacteriële werking van genadekruid voorkomt wondinfecties, zo concluderen de Russische onderzoekers.
3. Roemeense onderzoekers melden dat in een volksgeneeskundig archief dat in werking was van 1860-1970, genadekruid 6 duidelijke medicinale functies had. Het werd gebruikt voor eczeem, als voeding bij debiliteit (wij zeggen in onze tijd: mensen met een verstandelijke uitdaging), als algemeen versterkend tonicum tegen verschillende ziekten, bij angst gedurende de slaap, bij epilepsie en verlammingsverschijnselen en bij hartkloppingen.
4. Duits onderzoek wijst uit dat de cucurbitacinen in genadekruid zorgen voor de bitterheid en toxiciteit. Door deze stoffen wordt genadekruid slechts in kleine hoeveelheden gebruikt, of als homeopathische verdunning.
5. Russisch onderzoek zag in 2015 voor het eerst dat genadekruid een koortswerende werking heeft. Ook zagen de Russische wetenschappers dat genadekruid antibacterieel werkt tegen de bacteriën Staphylococcus aureus en Pseudomonas aeruginosa.

Botanische tekening genadekruid

Medische feiten over genadekruid

1. Uit een onderzoek aan de universiteit van Pakistan uit het jaar 2012 blijkt dat een poeder van genadekruidwortel kalmerend werkt terwijl een extract op water juist opwekkend werkt. Hoe deze paradox ontstaat is niet bekend.
   
2. Als je te veel van genadekruid inneemt moet je veel braken, krijg je diarree en heb je last van kolieken.
   
3. Sommige kenners zeggen dat genadekruid de paarden mager kan maken. Daarmee wordt bedoeld dat de spijsvertering van paarden extreem wordt versneld. Soms zit genadekruid tussen het hooi. Overigens kunnen paarden zich gewoon te dik eten en is genadekruid wellicht een middel om paarden met obesitas te behandelen, maar dat is nog niet onderzocht. Overigens is dat niet iets om zelf mee te experimenteren.
   
4. Koeien eten genadekruid niet op.
   
5. Genadekruid werd vroeger vooral ingezet bij ingewandswormen; de wormen gaan door de bitterheid dood en de eitjes verlaten door de ontlastingbevorderende werking snel het lichaam.
   
6. Vroeger groeide genadekruid in Nederland het meest in de buurt van Gorinchem en in de Bommelerwaard.

Homeopathie en fytotherapie

In 2008 besloot een Duits onderzoeksteam enkele bittere stoffen in genadekruid nader te analyseren. Het bleek dat de bitterheid vooral veroorzaakt wordt door cucurbitacine E, cucurbitacine I, cucurbitacine E glycoside en cucurbitacine I glycoside.

Deze stoffen zitten in de moedertincturen van genadekruid. Moedertincturen worden gebruikt in de homeopathie. 

De homeopathie en de fytotherapie zijn de enige vormen van geneeskunde die in de 21e eeuw gebruik maken van genadekruid.

Genadekruid kweken

Genadekruid kun je ook kweken als sierplant.

Genadekruid vormt onder de grond een grote wortelpol. Deze pol kun je scheuren om de plant te vermeerderen. Daarnaast produceert de plant elk jaar veel zaadjes. Deze zaadjes kun je het beste in een kas opkweken en als ze groot genoeg zijn in individuele potten doen. Je kunt de zaadjes ook strooien over een stukje in de tuin.

Omdat hij van vochtige grond houdt, wordt het in Nederland en België soms verkocht als vijverplant. Samen met planten als lisdodde, moerasspirea, eendenkroos, penningkruid, waterweegbree en waterdrieblad kun je deze plant gebruiken om een medicinale vijvertuin te creëren; een vijver waarom heen alleen geneesplanten groeien.

Bronnen bij artikel over genadekruid

1. Boek: Blöte-Obbes, de geurende kruidhof
2. Boek: Kroniek der geneeskruiden, Richard le Strange
3. Pakistaans onderzoek 2012: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22713957
4. Duits onderzoek 2008: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19177898
5. http://wilde-planten.nl/genadekruid.htm
6. Boek: Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen. Deel 5
7. Boek: Flora Batava, Jan Kops en Herman Christiaan van Hall. Deel 8
8. http://vijverplanten.plazilla.com/page/4295103781/genadekruid-of-gratiola-officinalis
9. Russisch onderzoek genadekruid koortswerend: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25826873/
10. Roemeens onderzoek volksgeneeskunde: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7092505/
11. Russisch onderzoek wondhelend: https://romj.org/2021-0413
12. Foto´s: Wikimedia commons