De geneeskracht van knippa

Botanische Latijnse naam: Melicoccus bijugatus

Deze vrucht groeit niet in Nederland en kan ook nauwelijks gekocht worden. Hij komt uit Nederlandstalig Suriname en de rest van tropisch Zuid-Amerika. Oorspronkelijke vindplekken van deze boom zijn Columbia, Venezuela, Frans Guyana, Brits Guyana, Suriname en het eiland Margarita.

Deze vrucht heeft eigenlijk weinig economische waarde, want het wordt vooral gegeten waar het wordt verbouwd. Daarom  is er zeer weinig onderzoek naar gedaan. Daarnaast is het moeilijk om het fruit van het zaad af te halen.

Er is geen machine die dit kan dus het is een arbeidsintensief werkje.

Grote pit knippa

De vrucht heeft heerlijk vruchtvlees, maar ook een zeer grote pit. Dat maakt het geen ideale snackvrucht. Ook moet je flink je best doen om met de grote pit in je mond het vruchtvlees ervan af te knauwen.

De knippa is zeepbessenfamilie, de Sapindaceae waaronder ook de ramboetan, lychee, longan en langsat vallen. In de Amerika's en op de Caraïbische eilanden wordt de vrucht niet verbouwd, maar vanuit het wild geoogst en daarna verkocht op de markt.

Traditioneel gebruik knippa

Er wordt door wetenschappers veel onderzoek gedaan naar traditioneel gebruik van vruchten.

• In Cuba wordt een sap van het vruchtvlees gebruikt tegen hoge bloeddruk. Daarnaast wordt het vruchtvlees gebruikt tegen astma, ziekte van de luchtwegen en constipatie.
• De zaden kunnen worden gebruikt, maar ze moeten dan eerst geroosterd en daarna kapot gestampt worden. Ze hebben een adstringerende werking en kunnen daardoor bij diarree ingezet worden.
• In Colombia en Venezuela wordt de noot door traditionele bewoners tot een meel fijngemalen en er wordt een brood van het meel gemaakt, als vervanging voor cassavebrood, zo meldt een studie.
• Het meel van de noot wordt vermengd met honing, of opgedronken als thee, tegen diarree.
• In Nicaragua wordt een notenmelk van de nootpoeder bereid, die men 'horchata' noemt. Deze notenmelk wordt gebruikt tegen parasieten in het lichaam.
• Onderzoekers vermoeden dat in de noot een paar toxische eigenschappen zitten, maar dat deze door het roosteren verdwijnen.
• In Puerto Rico wordt de fruitpulp gebruikt tegen diarree, constipatie, hoge bloeddruk en astma.
• In Columbia wordt een commerciële drank verkocht op basis van het fruit van de knippa.

Ethnobotanische overeenkomsten met familieleden

De knippa is verwant aan de ramboetan, langsat en lychee, en er blijkt uit onderzoek dat het zaad van alle vier deze vruchten wordt ingezet tegen ingewandsproblemen zoals diarree, constipatie en parasieten.

Ook het fruitpulp wordt aangewend bij maagproblemen. We moeten ons bedenken dat de andere drie vruchten uit Zuidoost-Azië komen, en als deze vruchten overeenkomsten in medicinale toepassingen hebben, dan zouden deze toepassingen wel eens door de wetenschap kunnen worden bevestigd.

Lycheevruchten worden gebruikt tegen hoest, en de knippa wordt gebruikt tegen 'debiles de pecho' wat ''zwakke borst'' betekent, dus ook hier zien onderzoekers een overeenkomst in gebruik.

Er is ook een overeenkomst met het gebruik van de schil. De schil van de langsat wordt gebruikt om een shampoo van te maken. 

Immers, de vruchten zijn lid van de zeepbessenfamilie dus sommige plantonderdelen bevatten veel saponinen ofwel  zeepstoffen. 

De onderzoekers vermoeden dat ook in de leerachtige groene schillen van de knippa zeepstoffen zitten.

Wetenschappelijke bevestiging etnomedicinaal gebruik

Onderzoekers zien dat de diarreewerking wel eens zou kunnen komen door de adstringerende werking van het zaad. 

Verder bevat het zaad veel epicatechinen en deze stoffen staan bekend om hun medicinale werking. Naast epicatechine zit er catechine en proanthocyanidinen in het zaad, stoffen die de chloridetransport blokkeren, waardoor er minder uitdroging en minder nutriëntverlies plaatsvindt, wat twee belangrijke kenmerken zijn van diarree.

De antiparasitaire werking zou kunnen komen door de aanwezigheid van naringenine in het zaad. 

Deze stof kan veel sterker dan andere flavonoïden notoire pathogene parasieten zoals Cryptosporidium parvum en Encephalitozoon intestinalis uit de darmen verwijderen, zo blijkt uit bevindingen van andere onderzoekers.

Antioxidantwaarde knippa

In de vrucht zit calcium en fosfor als belangrijke stoffen, maar deze zitten er niet bijzonder veel in. Voor de vitaminen en de mineralen hoef je de vrucht niet te eten.

Er zitten echter wel grote hoeveelheden flavonoïden, procyaniden, catechinen en fenolzuren in. 

Dat zijn medicinale componenten. Behalve specifieke werkingen tegen sommige ziekten, hebben ze ook een hoge antioxidantwaarde, waardoor ze in feite de onderliggende oorzaak van elke ziekte kunnen voorkomen.    

Citroenzuur, malidezuur en succinidezuur zitten het meest in de fruitpulp, naast veel andere fenolische zuren.

Mogelijk medicijn

Volgens onderzoekers kan het fruit van knippa werken tegen maag-darmstoornissen, cardiovasculaire ziekten, 

Er zit mannose in het zaad wat goed is voor het immuunsysteem. Mannose behoort tot een speciale categorie volle suikers met medicinale werking. Deze suikers in het zaad zijn in potentie goed tegen diabetes. Deze vrucht en het zaad zijn echter nog nauwelijks onderzocht op zijn antidiabeteswerking..

Dat betekent dat we vrijwel niets zeker weten over de vrucht, ja we weten dat het in Jamaica wordt gebruikt tegen cardiovasculaire aandoeningen.

Maar er zouden veel meer universitaire onderzoeken moeten komen, ook bijvoorbeeld vanuit Suriname. Er moet een groep enthousiaste academici zijn die dat onderzoek wilt uitvoeren.

Knippa, mogelijk hartbeschermend

Proefdieren werd een beschadigd hart gegeven zodat de onderzoekers kunnen bestuderen of de hartwerking verbeterd als een extract van knippa fruitpulp wordt toegediend.

Uit een onderzoek op proefdieren blijkt dat schade aan het hart kan worden verminderd door knippa. 

Ook een vermindering van lichaamsgewicht door hartproblemen wordt tegengegaan. Dat kan komen doordat oxidatieve stress wordt verminderd, maar er zijn ook allerlei andere mogelijke factors in het spel, zoals het microbioom dat allerlei geneeskrachtige processen in ons lichaam kan genereren.

De onderzoekers zagen een betere proteïnesynthese in het beschadigde gebied van het hart, ten gevolge van het hartweefsel om zichzelf te beschermen. 

Als een stof het hart beschadigt volgt er oxidatieve stress en gaan de hartcellen meer glucose opnemen.

Men zag verder dat de bloeddruk omlaag gaat, maar dat kan in verband staan met het feit dat het hartritme ook omlaag gaat. Het kan ook zijn dat koffiezuur en coumaarzuur wat in het fruitpulp zit zorgt voor ontspanning van de bloedvaten, waardoor de bloeddruk daalt.

De onderzoekers zien dat er allerlei stoffen in fruitpulp van knippa zitten die mee kunnen helpen aan de medicinale werking voor het hart, zoals vitamine C, flavonoïden, diverse fenolcomponenten, terpenoïden, en twee vetzuren.

Het is goed mogelijk dat de synergische combinatiewerking van al deze fytocomponenten uit dit unieke tropische vruchtje voor een helende werking zorgt.

Recepttips knippa

1. De knippa is zelden te koop maar mocht je een keertje naar het Kwaku festival gaan in Amsterdam, dan is de kans groot dat je ze daar tegenkomt. Wanneer je een Surinaamse winkel of Surinaamse markt in de buurt hebt, kun je het daar proberen.
2. De knippa wordt normaal gesproken gegeten door het vruchtvlees van de pit af te bijten.
3. Door de knippa te koken en af te laten koelen, kun je het vruchtvlees iets gemakkelijker verwijderen, verzamelen en gebruiken voor een gelei of siroop.
4. Als je eenmaal een gelei of siroop van de knippa hebt gemaakt, dan zijn de culinaire mogelijkheden oneindig en kun je ze bijvoorbeeld gebruiken om roomijs met knippasmaak te maken.
5. Van de vrucht afgehaalde vruchtvlees kun je gebruiken in de blender om het goed te pureren, daarna mengen met met agar-agar, om er een gelei van te maken. Wanneer je geen vegetariër bent kun je ook gelatine maken. Een gelei kun je gebruiken als broodbeleg, pannenkoekenbeleg of taartvulling.
6. Je kunt een drank maken van het van het zaad afgehaalde vruchtvlees door het met water te koken.
7. De schillen zijn verpoederbaar als je ze eerst roostert. Daarna kun je ze met een vijzel tot poeder stampen, en dit meel gebruiken. Als je maar weinig meel hebt verzameld, kun je het toevoegen aan gewoon meel zoals boekweitmeel, cassavemeel of tarwemeel en daar een brood van bakken.
8. Maak eens een horchata zoals ze in Nicaragua doen, door het meel te koken met water, zodat je een knippapittenmelk maakt.
9. Knippapittenmelk kun je gebruiken als koffiemelk, basis voor chocolademelk, of basis voor een pap zoals boekweitpap, havermoutpap of griesmeelpap. Je kunt er zelfs een griesmeelpudding mee maken, waar je dan uiteraard wat zelfgemaakte knippagelei bij doet om het de extra lekkere knippa smaak te geven.
10. Verzamel wat knippavruchtvlees, doe er een banaan en twee geweekte dadels of van oorsprong Zuid-Amerikaans steviablad bij om het wat steviger en zoeter te maken, en gebruikt dit mengsel als vulling van kleine gebakjes bladerdeeg uit de oven.

Andere geneesplanten uit Suriname